De vakantie is naast het moment om bij te komen van het busy season ook een periode om inspiratie op te doen. De recepten en wijnvoorraad thuis worden aangepast en aangevuld met succesnummers ontdekt in het lokale restaurant op de favoriete vakantiebestemming. Waarom passen we dit concept niet toe op onze eigen branche en laten we ons niet beïnvloeden met kennis opgedaan in een uitstapje naar andere sectoren? Zo is één van de peilers in de gedragspsychologie het voorspellen en sturen van gedrag. Wat als we deze kennis binnen de accountancy kunnen toepassen?

Root cause
Dat het vertrouwen in de sector de laatste jaren is afgenomen is geen nieuws meer. De oorzaak van de ondermaatse kwaliteit is door de WTA toegeschreven aan de binnen de Big Four heersende cultuur en het daaruit voortvloeiende gedrag. In het publieke debat wordt een harder oordeel gegeven over de oorzaak en wordt het verdienmodel van de accountantskantoren als root cause aangewezen. In een reactie op de rapportage zijn door de WTA en accountantskantoren maatregelen aangekondigd die de kwaliteit van de controledossiers moeten verbeteren. De maatregel die een accountant wellicht het hardst zal laten rennen om de kwaliteit van zijn controledossier op het gewenste niveau te krijgen, is de koppeling van de kwaliteit van de dossiers aan een deel van zijn beloning. Hiermee wordt het gedrag van een accountant direct beïnvloed.

Focus op persoonlijkheid
Gedrag van een accountant verder beïnvloeden en/of voorspellen is wellicht mogelijk indien we een uitstapje doen naar de gedragspsychologie. Een kijkje in de gedragspsychologie leert dat het ongewenste gedrag veroorzaakt door beloningsprikkels deels kan worden voorspeld. Zo zijn volgens de Reinforcement Sensitivity Theory bepaalde individuen gevoeliger voor beloningen dan anderen. De oorzaak hiervan ligt in een bepaald gebied in de hersenen, dat ook wel het Behavioural Approach System wordt genoemd. Dit gebied in de hersenen wordt gezien als het door beloning gestuurde motivatiesysteem en wordt geactiveerd door de mogelijkheid om een beloning te verkrijgen of een straf te ontlopen. De gevoeligheid van dit motivatiesysteem blijkt te kunnen worden voorspeld door de persoonlijkheid. Door de persoonlijkheid van een accountant te meten is het dus mogelijk om tot op zekere hoogte het ongewenste gedrag veroorzaakt door de beloningsprikkels te voorspellen. Deze kennis kunnen we op een slimme manier inzetten om zo vooral een efficiënter stelsel van kwaliteitsbeheersing en -bewaking te krijgen.

Praktische toepassing
Toepassing van voorgaande opgedane kennis kan eenvoudig en zonder verhoging van de werkdruk. Middels een persoonlijkheidstest kan worden vastgesteld of een accountant in meer of mindere mate gevoelig is voor beloningsprikkels. Deze informatie dient als input voor het stelsel van kwaliteitsbeheersing en –bewaking van een accountantskantoor. Bij een partner die in hoge mate gevoelig is voor beloningen zou bijvoorbeeld bovengemiddeld vaak een dossierreview uitgevoerd kunnen worden. Een ander idee is om een senior manager die relatief beperkt wordt beïnvloed door een beloning te koppelen aan een partner die wel in hogere mate gevoelig is voor een beloning. Op deze manier kan de kwaliteit van het controledossier gerichter en dus efficiënter worden beheerst. Met de tijd die vrijkomt kan dan eindelijk meer tijd worden besteed aan de klant in plaats van aan het dossier.

Deze opinie is gebaseerd op het essay waarmee Mattijs Dellemijn MSc deelneemt aan de Nyenrode Essayprijs Accountancy 2016. Voor de Essayprijs zijn studenten genomineerd die een goed beoordeelde masterscriptie hebben geschreven met een onderwerp dat maatschappelijk interessant en relevant is.