Ruim vijf jaar heb ik gewerkt als assistent-accountant voor MKB-ondernemingen. Maar recent heb ik de overstap gemaakt van accountancy naar controlling. Nu denk je vast dat ik, net zoals vele anderen, geen vertrouwen meer heb in de toekomst van het accountantsberoep. Dit geldt niet voor mij. Ik vond namelijk dat mijn werk in het MKB te weinig van toegevoegde waarde was. Terwijl dezelfde werkzaamheden voor beursgenoteerde bedrijven wel van toegevoegde waarde kunnen zijn in mijn optiek.

In de huidige wet- en regelgeving is de basisfunctie van de accountantscontrole voor MKB-ondernemingen hetzelfde als bijvoorbeeld voor beursgenoteerde bedrijven, namelijk het verhogen van de betrouwbaarheid van de informatieverschaffing. Het zijn verschillende bedrijven met verschillende behoeften. Hierdoor is een accountantscontrole wel van toegevoegde waarde bij grote ondernemingen, maar de gemiddelde directeur grootaandeelhouder (hierna: DGA) hecht hier weinig waarde aan. Ik vind dan ook dat de controleplicht alleen voor MKB-ondernemingen afgeschaft moet worden en voor grote bedrijven moet blijven bestaan.

Informatieasymmetrie in MKB-ondernemingen versus beursgenoteerde ondernemingen
Beursgenoteerde bedrijven verschaffen informatie aan de aandeelhouders om verantwoording af te leggen over de resultaten van het bedrijf van de afgelopen periode. Aangezien het management en de aandeelhouders tegengestelde belangen hebben, wordt er een accountantscontrole uitgevoerd om de betrouwbaarheid van deze informatieverschaffing te verhogen. Bij beursgenoteerde bedrijven is de leiding en eigendom van de onderneming in handen van verschillende personen. De eigenaren zijn niet betrokken bij de dagelijkse bedrijfsvoering en hebben derhalve geen controle over wat er met hun geld gebeurt.

Bij MKB-ondernemingen daarentegen is vaak sprake van een DGA-structuur, ofwel de leiding en eigendom is in handen van één of enkele personen. De eigenaar is dagelijks betrokken bij de bedrijfsvoering en weet dus wat er speelt in de onderneming. Hier is geen sprake van informatie-asymmetrie. Een accountant die zekerheid toevoegt aan het jaarrapport lijkt hier overbodig, want de manager/ eigenaar kan zelf beoordelen of de cijfers overeenkomen met de werkelijkheid.

Tevens heeft de manager geen belang om cijfers anders te presenteren dan de werkelijkheid. De manager is namelijk ook eigenaar, dus hij heeft zijn geld in de onderneming zitten. Wanneer de cijfers dan niet overeenkomen met de werkelijkheid, zou hij alleen zichzelf hiermee voor de gek houden. De accountant hoeft dus geen zekerheid toe te voegen aan de informatieverschaffing, aangezien er geen belangen zijn om informatie anders te presenteren.

De accountant als sparringpartner
In het MKB is de functie van de accountant meer gericht op de aansprakelijkheid van het management. De accountant controleert of het jaarrapport is opgesteld conform wet- en regelgeving. Deze controle vindt (vooral) plaats na afloop van het boekjaar. Maar zou het voor de ondernemer niet meer toegevoegde waarde opleveren wanneer hij gedurende het gehele jaar kan sparren met zijn accountant? Dit hoeft niet alleen te gaan over verantwoordingsstukken, maar ze kunnen ook sparren over investerings- en financieringsvraagstukken, begrotingen of tussentijdse cijfers. Hier kan de vooruitstrevende accountant prima op inspelen, omdat hij reeds alle ins en outs van de klant kent door de opgedane kennis met de controlewerkzaamheden.

Een win-winsituatie zou je zeggen. Maar vanuit de wet- en regelgeving zitten hier wel enkele haken en ogen aan. De accountant dient namelijk onafhankelijk van zijn klant zijn werkzaamheden te verrichten. Wanneer de accountant naast zijn controlewerkzaamheden ook overige werkzaamheden bij zijn klant verricht, wordt zijn onafhankelijkheid eerder in twijfel getrokken. Wanneer de controleplicht afgeschaft wordt, verandert de functie van de accountant in sparringpartner het gehele jaar door.

En de overige stakeholders?
De eigenaar van het bedrijf is uiteraard niet de enige stakeholder van de onderneming. Vaak is er in het MKB sprake van externe financiering door bijvoorbeeld een bank. De onderneming legt verantwoording af aan deze financiers door middel van het jaarrapport. Dit gebeurt één keer per jaar, maar ook deze partijen zullen erbij gebaat zijn wanneer het afleggen van verantwoording frequenter plaatsvindt.

Door steeds verdergaande ontwikkelingen op het gebied van automatisering, kan de onderneming op ieder gewenst moment een actueel overzicht draaien van de financiële situatie op dat moment. De ondernemer kan deze tussentijdse cijfers samen met de accountant beoordelen en meerdere keren per jaar met een tekstuele toelichting verstrekken aan overige stakeholders. Zo zijn die tijdig op de hoogte van ontwikkelingen en kunnen ze waar nodig hier op inspelen. Dus ook overige stakeholders zullen gebaat zijn bij de veranderde rol van de accountant.

Afschaffing van de controleplicht voor MKB-ondernemingen
Het afschaffen van de controleplicht voor MKB-ondernemingen is uiteindelijk in het voordeel van iedereen. Zo kan de ondernemer gebruik maken van de werkzaamheden van de accountant die voor hem echt van toegevoegde waarde zijn en kan de accountant zich focussen op lucratieve werkzaamheden. En dat niet alleen, het maakt het werk voor de accountant ook een stuk leuker. Als accountant heb je namelijk veel meer afwisseling in je werkzaamheden, doordat je iedere keer samen met de ondernemer aan een nieuw vraagstuk gaat werken en je bent meer betrokken bij de business van je klant.

Aniek Dirkx dingt met deze opinie mee naar de eerste Brenda Westra Opinieprijs. Deze wordt op 5 oktober uitgereikt.