De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Henry de Weerd. Hij behaalde in 2020 de Master Accountancy aan Nyenrode. Hij studeert nu in de Post-Master en werkt bij Van Ree Accountants.

Het rijk smijt met subsidies! Onderwijsinstellingen klagen dat er te veel wordt bezuinigd! De afgelopen jaren zijn deze thema’s vaak in de media geweest met betrekking tot onderwijsinstellingen die grotendeels door de overheid gesubsidieerd worden. Naar aanleiding van deze media-aandacht voor onderwijsinstellingen is er maatschappelijke verontwaardiging ontstaan over het inzicht in de financiële situatie bij onderwijsinstellingen. Onderwijsinstellingen hebben moeite om de begroting sluitend te krijgen, terwijl in werkelijkheid het resultaat hoger is dan het begrote resultaat. Dit leidt dan weer tot geld oppotten. Er moet meer (wetenschappelijk) onderzoek gedaan worden naar de relatie tussen winststuring en het verschil tussen de begrote resultaten en de daadwerkelijke resultaten.

Geen herleidbare relatie tussen opbrengsten, besteding en begroting

Het inzicht in de opbrengsten, bestedingen en de relatie met de begroting is voor een buitenstaander moeilijk of niet te herleiden uit de verslaggeving bij onderwijsinstellingen. Recentelijk is in het nieuws gekomen dat het voor Kamerleden en andere belanghebbenden onduidelijk is hoe onderwijsinstellingen hun jaarlijkse ‘lumpsum’ die ze van het rijk ontvangen besteden. Ook is er geen duidelijke relatie tussen de begroting en besteding van onderwijsgelden.[1] Daarom is het belangrijk dat hier meer (wetenschappelijk) onderzoek naar wordt gedaan, aangezien het wel de belastingcenten zijn van de hardwerkende Nederlander die uiteindelijk (via de bekostiging) bij deze onderwijsinstellingen terechtkomen.

Daarnaast heeft de Inspectie van het Onderwijs in haar rapport aangeven dat de begrote inkomsten en begrote uitgaven vaak onderschat worden. Ook wordt er te behoudend en niet snel negatief begroot door onderwijsinstellingen. [2] Hierdoor rijst dan ook de vraag: welke rol speelt de begroting nu precies in relatie tot de daadwerkelijke opbrengsten en bestedingen?

Doel van de begroting

Om die vraag te kunnen beantwoorden is het noodzakelijk om meer (wetenschappelijk) onderzoek te doen naar het begrotingsproces. Wat is de begroting nu eigenlijk precies en wat is het doel daarvan? Volgens de Dikke van Dale is de begroting:

‘Een voorlopige berekening van inkomsten en uitgaven voor het komende jaar; kostenraming van een plan: een sluitende begroting zonder tekorten’.

Het woordje ‘voorlopige berekening’, daar zit het hem in. Hoe wordt de voorlopige berekening gemaakt en opgesteld? Hoe zit het met het begrotingsproces bij onderwijsinstellingen. Welke motieven spelen bij het begrotingsproces een rol? Zo maar een aantal aspecten die invloed hebben op de begrote cijfers en een relatie zouden kunnen hebben met winststuring tussen het begroot en daadwerkelijk resultaat.

Begrotingsproces

Bestuurders van onderwijsinstellingen stellen vooraf een begroting op, met de verwachte inkomsten en uitgaven voor het komende jaar. Deze vooraf opgestelde begroting wordt vervolgens goedgekeurd door de Raad van Toezicht. Als gevolg hiervan krijgt de begroting een taakstellend karakter. Dit omdat de bestuurders de Raad van Toezicht als hun werkgever beschouwen. Hierdoor willen bestuurders graag een resultaat presenteren dat in lijn met de begroting of boven de begroting ligt. Hiermee kan het bestuur aantonen dat zij in control is. Indien bestuurders een tegenvallend resultaat presenteren kan dit leiden tot hun ontslag.[3]

Dit zal dus een mogelijke reden kunnen zijn waarom onderwijsinstellingen vooraf geen sluitende begroting willen opstellen. Begrotingsoverschotten en het oppotten van gelden kunnen hiervan het gevolg zijn. Door (wetenschappelijk) onderzoek naar het begrotingsproces te verrichten kan er achterhaald worden in welke mate het begrotingsproces invloed uitoefent op winststuring tussen de begrote resultaten en de daadwerkelijke resultaten.

Een andere mogelijke oorzaak van de afwijking van het begroot en daadwerkelijk resultaat kan zijn dat het Rijk later in het jaar extra gelden beschikbaar stelt. Het gevolg hiervan is dat onderwijsinstellingen deze gelden niet meer kunnen meenemen in de begroting. Een ander gevolg hiervan kan zijn dat onderwijsinstellingen deze gelden niet meer kunnen besteden doordat deze gelden pas aan het eind van het jaar bekend gemaakt zijn. Toch is deze gedachte ook te kort door de bocht, uit de verklaring in het jaarverslag blijkt dat deze extra subsidies niet de oorzaak zijn van de onduidelijke relatie tussen het begroot en daadwerkelijk resultaat.

Te veel subsidies

Een andere oorzaak zou kunnen zijn dat onderwijsinstellingen gewoon te veel subsidies van de overheid ontvangen. Echter als onderwijsinstellingen jaar na jaar geld overhouden, leidt dit tot het oppotten van gelden. Het Rijk zal zich dan toch ook gaan realiseren dat het te veel subsidies verstrekt heeft? Als dit de reden is zal het Rijk toch minder geld beschikbaar stellen aan onderwijsinstellingen met bovenmatige reserves?

Er zijn nog veel vragen waardoor meer onderzoek noodzakelijk is

Samenvattend lijkt er dus een dieper probleem te zijn, aangezien in de jaarverslaggeving de afwijking tussen het begrote en daadwerkelijke resultaat niet te herleiden is. Hierdoor hebben belanghebbenden nog veel vragen over de relaties tussen het begrote en daadwerkelijke resultaat. Hierbij pleit ik dan ook voor meer (wetenschappelijk) onderzoek naar de relatie tussen winststuring en het verschil tussen begrote resultaten en daadwerkelijke resultaten!

Bronnen

[1] NRC Handelsblad. (2018). Scholen moeten verhelderen waar hun geld heen gaat. Opgehaald van NRC: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/19/scholen-moeten-verhelderen-waar-hun-geld-heen-gaat-a2640834

[2] Inspectie van het Onderwijs. (2018). De Financiële Staat van het Onderwijs 2017.

[3] Leeuwarder Courant. (2017). Leeuwarder Courant. Opgehaald van Bestuursrel bij Nordwin: bestuurder geschorst en ontslagen: https://www.lc.nl/friesland/Bestuursrel-bij-Nordwin-bestuurder-geschorst-en-ontslagen-22778004.html

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.