Al geruime tijd volg ik met belangstelling de publicaties en bijbehorende discussies over de toekomst van de accountancysector. Met interesse heb ik daarom ook het consultatiedocument ‘Audit Quality Indicators’ van de Kwartiermakers Toekomst Accountancysector gelezen. Als belangstellende en omdat ik ook onderdeel uitmaak van de accountancysector heb ik besloten om wat toe te voegen aan het maatschappelijke debat omtrent controlekwaliteit door te reageren op de consultatie. Hoewel mijn verwachtingen niet hooggespannen waren, moet ik bekennen dat ik toch met enige teleurstelling het voorstel richting de Tweede Kamer heb gelezen.

Deze consultatie en het voorstel richting de Tweede Kamer is het zoveelste voorbeeld van nieuwe wet- en regelgeving dat haar oorsprong vindt in diverse schandalen en daaropvolgende negatieve nieuwsgeving. In een eerder artikel heb ik aangegeven dat (rules-based) wet- en regelgeving onder andere moet voorzien in de behoefte van gebruikers (inclusief een belangenafweging) en dat deze begrijpelijk, vergelijkbaar, betrouwbaar en/ of relevant moet zijn. Ik ben van mening dat het voorstel richting de Tweede Kamer momenteel nog niet aan deze voorwaarden voldoet en pleit daarom voor een andere invulling van de Audit Quality Indicators (hierna: AQI’s) Voordat ik echter mijn mening verder toelicht, wil ik eerst ingaan op het proces van de consultatie tot het voorstel richting de Tweede Kamer.

Consultatiedocument ‘Audit Quality Indicators’

In totaal zijn tien AQI’s geïdentificeerd die tot stand zijn gekomen op basis van een tiental ontwerpcriteria (waaronder de vier eisen waar nieuwe wet- en regelgeving zou moeten voldoen) welke zijn ingedeeld in een aantal niveaus. De opstellers geven hierbij aan dat de AQI’s transparantie bieden (1), geen norm zijn (2) en slechts een eerste stap zijn (3).

Reacties op het consultatiedocument

Na de publicatie van het consultatiedocument hebben verschillende personen en organisaties gereageerd, waaronder accountantsorganisaties, wetenschappers en beroepsorganisaties. De algemene teneur van de reacties was dat het een eerste goede stap betreft richting meer inzicht in controlekwaliteit, maar dat er nog wel wat schort aan de invulling hiervan. De kritiek laat zich grotendeels goed samenvatten op de eisen waaraan nieuwe wet- en regelgeving (onder andere) dient te voldoen:

• Vergelijkbaarheid: de uitkomsten zijn afhankelijk van diverse factoren en organisaties kunnen de indicators op andere manieren meten;
• Begrijpelijkheid: onduidelijkheid over hoe bepaalde metingen geïnterpreteerd dienen te worden;
• Betrouwbaarheid: kritiek met betrekking tot dit punt was relatief beperkt;
• Relevantie: de relatie met controlekwaliteit is niet altijd aantoonbaar, onvolledigheid van de indicators en een onjuiste manier van meten.

Andere, algemene bezwaren waren de lastenverzwaring voor accountantsorganisaties en daarmee indirect ook voor bedrijven, het ontbreken van een wetenschappelijke basis inclusief duiding van de internationale context, privacy issues bij AQI 1 (betrokkenheid externe accountant) en het onderscheid in verplichtingen tussen grotere en kleinere organisaties.

Voorstel naar de Tweede Kamer

Naar aanleiding van de reacties is het consultatiedocument slechts beperkt aangepast. De grootste wijzigingen zagen op de uitbreiding van in totaal 10 naar 11 AQI’s door toevoeging van de indicator ‘Opleidingsuren ESG-onderwerpen’, tekstuele wijzigingen, de manier van meten en de toevoeging van een aantal subonderdelen bij AQI 6 (Cultuur).

Gevolgen

Ik kan mij grotendeels vinden in de kritiek. Met name de bezwaren omtrent vergelijkbaarheid en relevantie vind ik zwaarwegend, welke ook niet minder zijn geworden na de gedane aanpassingen en gegeven toelichtingen. We krijgen naar verwachting dus vanaf 1 januari 2023 te maken met nieuwe wet- en regelgeving (wat openbare publicatie inhoudt van de AQI’s per accountantsorganisatie) die slechts beperkt aan de eisen van vergelijkbaarheid, begrijpelijkheid, betrouwbaarheid en relevantie voldoet en die niet of beperkt voorziet in de behoefte van gebruikers. Concreet zal de invoering van deze nieuwe wet- en regelgeving naar mijn verwachting leiden tot (niet limitatief):

• Meer aandacht voor controlekwaliteit, bijvoorbeeld via gesprekken met gebruikers (positief). Overigens is de vraag in welke mate dit is en of deze aandacht überhaupt wel positief is, afhankelijk van de mening van de gebruiker over controlekwaliteit;
• Meer beschikbaarheid van data voor onderzoek (positief). Aan de andere kant kan men wel vraagtekens zetten bij de bruikbaarheid van deze data;
• Een lastenverzwaring voor accountantsorganisaties die ook zal worden doorberekend aan bedrijven (negatief);
• Mogelijke oneerlijke concurrentie tussen accountantsorganisaties (negatief), aangezien de AQI’s gebruikt (kunnen) gaan worden voor de selectie van een accountant.

Of het doel, namelijk het verkrijgen van meer inzicht in de controlekwaliteit, wordt behaald, is twijfelachtig; zelf denk ik dat gezien de bezwaren het doel niet zal worden behaald.

Wat dan?

Is de invoering van de AQI’s dan geheel zinloos? Dat denk ik niet; het heeft zeker potentie. Ik zou echter een andere invulling willen geven aan de invoering van de AQI’s; voor de korte tot middellange termijn zou ik geen openbaarmaking van de AQI’s adviseren. Deze periode zou ik willen gebruiken om de set van AQI’s verder te finetunen middels nader onderzoek: hoe kunnen we deze relevanter, begrijpelijker, vergelijkbaarder en betrouwbaarder maken? Daarnaast kunnen we deze periode wel alvast gebruiken om inzichten over meerdere jaren per accountantsorganisatie te verkrijgen en deze inzichten ook onderdeel laten uitmaken van evaluaties, reviews en gesprekken met de toezichthouder en de klant, maar ook intern.

Kortom, de AQI’s zijn een eerste stap naar meer inzicht in controlekwaliteit. Maar laten we ervoor zorgen dat deze AQI’s eerst relevant, begrijpelijk, vergelijkbaar en betrouwbaar zijn, rekening houdend met de gebruikers, voordat we bedoelde dan wel onbedoelde consequenties gaan verbinden aan de invoering hiervan.

Bibliografie

Consultatiedocument ‘Audit Quality Indicators’ – Kwartiermakers Toekomst Accountancysector. (2022, Juli 4). Opgehaald van www.internetconsultatie.nl: https://www.internetconsultatie.nl/aqiaccountancysector/reacties

de Vos. (2022, Juli 4). De veelal ongefundeerde toename van wet- en regelgeving. Opgehaald van www.theaccountables.nl: https://www.theaccountables.nl/brendas-week-opinie-4/

Kwartiermakers Toekomst Accountancysector. (2021). Aanbieding Audit Quality Indicators. Den Haag.

Kwartiermakers Toekomst Accountancysector. (2021). Consultatiedocument Audit Quality Indicators.

Kwartiermakers Toekomst Accountancysector. (2021). Voorstel Audit Quality Indicators.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.