De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Patricia Galama-Jansen. Patricia is al lange tijd zelfstandig ondernemer en sinds 2022 registercontroller na haar studie aan Nyenrode. 

De accountant als auditor van het duurzaamheidsverslag: Is dat een goed besluit?

Bedrijven laten graag zien dat zij zich inspannen om hun impact op het milieu en de sociale omgeving te verbeteren. Hoewel sommige inspanningen daadwerkelijk effectief zijn, is dat lang niet altijd het geval. Bedrijven presenteren zich soms duurzamer dan ze werkelijk zijn, vaak als een marketingtruc. Ook kan verduurzaming een lastige opgave zijn; bedrijven willen wel, maar hun bestaande bedrijfsmodel maakt een snelle transitie lastig. Hierdoor raken ze klem tussen hun niet-duurzame werkwijze en de groeiende maatschappelijke druk om te verduurzamen. Het is voor buitenstaanders moeilijk om de werkelijke duurzaamheidsinspanningen en -resultaten goed te beoordelen en te verifiëren.

De behoefte om de transparantie en betrouwbaarheid van duurzaamheidsrapportages te vergroten, heeft binnen de Europese Unie geleid tot de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), oftewel de Richtlijn duurzaamheidsrapportering (2022/2464). Deze richtlijn heeft tot doel investeerders, consumenten, beleidsmakers en andere belanghebbenden beter te informeren en bedrijven aan te moedigen duurzamer en maatschappelijk verantwoorder te handelen.

Onderdeel van de richtlijn zijn de eisen voor de controle en verificatie van duurzaamheidsinformatie die bedrijven rapporteren door een onafhankelijke auditor. Volgens de Europese richtlijn hebben lidstaten de mogelijkheid om de volgende onafhankelijke auditors aan te wijzen:

· De wettelijk auditor die ook de wettelijke controle van de financiële jaarrekening uitvoert;

· Een andere wettelijk auditor, al dan niet van een ander auditkantoor, dan de auditor die de wettelijke controle van de financiële jaarrekening uitvoert;

· Een independent assurance services provider (IASP).

Door het inzetten van IASP’s krijgen andere deskundigen dan accountants de mogelijkheid om het duurzaamheidsverslag te toetsen. Als een lidstaat gebruik wil maken van IASP’s, dan dient die ervoor te zorgen dat deze IASP’s voldoen aan de kwaliteitscriteria, er extern toezicht is en dit is opgenomen in de wet- en regelgeving.

In juni van dit jaar heeft de ministerraad besloten om in Nederland alleen accountants toe te laten als wettelijk auditor van het duurzaamheidsverslag. Is met dit besluit de juiste keuze gemaakt? Zijn accountants, als specialisten op gebied van financiële verslaggeving, de aangewezen personen om bedrijven aan te moedigen duurzamer en maatschappelijk verantwoorder te handelen? Zijn accountants in staat om, naast alle andere taken die zijn nu al verrichten, met succes ook die taak uit te voeren? Is het aantal accountants voldoende groot om het risico dat de sector vast loopt uit te sluiten?

Naar mijn mening is het antwoord op al deze vragen “Nee”.

Het toelaten van uitsluitend accountants heeft als voordeel dat de Nederlandse wet- en regelgeving en het toezicht al volledig zijn ingericht, wat de implementatie van de nieuwe CSRD-wetgeving vereenvoudigt. Dit voordeel kan op lange termijn echter een nadeel zijn doordat het de diversiteit aan expertise beperkt en het inzetten van andere deskundigen uitsluit.

In de eerste periode van implementatie wordt limited assurance (beperkte zekerheid) verplicht. De geleidelijke invoering van reasonable assurance waarbij een hogere mate van zekerheid wordt verlangd, vergt grondigere audits en meer theoretische kennis op gebied van duurzaamheid. Accountants beschikken niet over deze kennis, zelfs niet als accountants slagen voor het aanvullende

vakbekwaamheidsexamen. De enorme verscheidenheid maakt het voor accountants eenvoudigweg onmogelijk om alle benodigde kennis volledig te beheersen. Natuurlijk kunnen accountants zich, net als bij IT-audits, laten ondersteunen door deskundigen, maar dan rijst de vraag waarom de audits niet door deze experts zouden worden uitgevoerd.

De audits van de gerapporteerde duurzaamheidsinformatie vergroten het werkpakket van accountants. Er zijn nu al te weinig accountants. Met de toenemende vergrijzing en het dalend aantal studenten accountancy wordt het er voorlopig niet beter op. Het toelaten van andere deskundigen biedt ruimte voor accountants om ook op termijn alle werkzaamheden met voldoende kwaliteit te kunnen uitvoeren.

CSRD biedt de mogelijkheid om duurzaamheid te integreren in de strategie. Integrated audit wordt genoemd als vanzelfsprekend vervolg op integrated thinking en integrated reporting. Het is waardevol om alle aspecten van een bedrijf in samenhang te benaderen. Een aparte controle van het duurzaamheidsverslag door IASP’s sluit een dergelijke holistische benadering niet uit. Accountants van verschillende kantoren steunen met regelmaat op elkaars oordeel en werken samen met andere deskundigen zoals belastingadviseurs, notarissen en juristen. Dat de samenwerking tussen accountants en deskundigen op gebied van duurzaamheid ten koste zal gaan van de integratie van het duurzaamheidsverslag en het financiële verslag is niet erg aannemelijk.

Als wij, als maatschappij, daadwerkelijk willen dat bedrijven duurzamer en maatschappelijk verantwoorder handelen, dan kunnen deskundigen een veel grotere bijdrage leveren dan accountants. Deskundigen kunnen zich volledig focussen op één gerichte taak: alle informatie in het duurzaamheidsverslag. Met hun kennis kunnen zij het duurzaamheidsverslag ook beter beoordelen. Deskundigen hebben bewust gekozen voor hun vakgebied en zijn daardoor meer toegewijd aan het duurzaamheidsvraagstuk dan accountants in het algemeen. Die kennis en passie kunnen zij overbrengen op bestuurders van bedrijven. Ook kunnen zij door hun kennis veel beter toetsen of betreffende organisatie optimaal presteert op gebied van duurzaamheid of dat het bedrijf kansen heeft laten liggen. Deze bevindingen kunnen zij opnemen in het auditverslag. Het toelaten van deskundigen met verschillende disciplines, passend bij de sector waarin de te controleren organisatie actief is, zal tot meer kennisuitwisseling leiden tussen de deskundige en het bedrijf.

De deskundigen zullen zich als IASP’s moeten aanpassen aan de eisen die aan een auditor worden gesteld. De accountantssector zal moeten accepteren dat ook niet-accountants de audits mogen uitvoeren. Het zal niet eenvoudig zijn om de Nederlandse wet- en regelgeving aan te passen. Uiteindelijk telt echter het eindresultaat: bedrijven die duurzamer en maatschappelijk verantwoorder handelen.

Patricia Galama-Jansen behaalde in 2022 de Executive Master of Finance & Control aan Nyenrode Business Universiteit. Ze werkt als zelfstandige interim finance professional.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.