De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Bram Terwijn hij behaalde in 2023 de Bachelor of Science in Accountancy aan Nyenrode en studeert nu in de Master. Na 5 jaar gewerkt te hebben bij Grant Thornton is hij in september 2024 gestart bij KPMG als Senior associate audit – Technology, Media & Telecom.

De volgende dreun

Stapsgewijs moet men er vanaf boekjaar 2024 toch echt aan geloven; het duurzaamheidsverslag. Een ontwikkeling die de sector toejuicht. Het is dan ook hoog tijd dat het bedrijfsleven meer informatie verschaft dan het huidige eendimensionale financiële kader. Daarnaast betreft het een nieuwe raison d’être voor ons als accountants en wordt dit gezien als een kans om nieuw talent aan de sector te binden. Een laatste, ook niet onbelangrijke, reden voor het welkom met open armen betreft de bergen aan omzet voor accountantskantoren die in de toekomst in het verschiet liggen.

Imagoprobleem

Naast dat duurzaamheidsverslaggeving een stukje broodnodige verantwoording over externe kosten met zich meebrengt, is er een scala aan kansen en bedreigingen die haar werking zullen beïnvloeden. Enerzijds biedt zij een uitgelezen kans om profilering op basis van duurzaamheid feitelijk te onderbouwen, anderzijds zal de introductie gepaard gaan met de nodige cijfermatige creativiteit. Wie is er beter in staat dan de vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer om dit in goede banen te leiden?

Helaas heeft de vertrouwenspersoon last van een slechte reputatie. Net nu de herinnering aan de grote accountancyschandalen na de kredietcrisis tanende is, krijgt het vertrouwen de volgende dreun te verwerken. Het blijkt dat grootschalige fraude met examens gemeengoed in de sector is. De precieze omvang moet nog blijken, immers heeft slechts één kantoor hierover haar bevindingen met de buitenwereld gedeeld, maar de ernst van de zaak blijkt wel uit het feit dat er alle kantoren zo lang op zich laten wachten.

Goed, van onze onberispelijke reputatie moeten wij het niet hebben. Toch biedt de samenleving ons een mogelijkheid om (een deel van) de schade te repareren. Als scheidsrechter van zowel financiële als niet-financiële informatie kunnen wij onze stempel op het klimaatdebat drukken. Een feitelijke duurzaamheidsrapportage biedt, naast een inzicht in de niet-financiële prestaties, ook een opmaat voor toekomstige innovaties op niet-financieel gebied zoals ‘true pricing’.

Groeipijn

In eerste instantie zullen de verklaringen met een beperkte mate van zekerheid afgegeven worden. Iedereen die wel eens een beoordelingsopdracht heeft meegemaakt kent het verschil in diepgang met de controleopdracht. Tel daarbij op dat de verstandige leek al genoeg moeite heeft met het bevatten van wat een redelijke mate van zekerheid inhoudt. Hoe zal dat gaan met een beperkte mate van zekerheid?

Daarnaast is duurzaamheidsverslaggeving een relatief nieuw onderwerp. Een aantal ondernemingen experimenteert al sinds de jaren 80 met een vorm van het duurzaamheidsverslag, maar er zijn ook directies die in de komende jaren voor het eerst kennis maken met de dubbele materialiteit en stakeholderanalyse. Zo ook zal een groot aantal accountants stapsgewijs kennis maken met de controle van dit onderdeel van de jaarrekening.

De controleprotocollen die accountantskantoren ontwikkelden op basis van standaard 3810N zijn weliswaar niet nieuw, maar kennen wel veel nieuwe gebruikers en strengere vereisten vanaf dit jaar. Het risico bestaat ook dat het controleprotocol nog hiaten bevat waarvan het bestaan pas aan het licht komt bij de implementatie. Net zoals met de controleprotocollen voor de NOW-subsidie bestaat de mogelijkheid dat ondernemingen deze willen uitbuiten om er zelf beter op komen te staan. Toegegeven, dat controleprotocol is tijdens de eerste lockdown met stoom en kokend water uit de grond gestampt. Voor de opzet van de controle van het duurzaamheidsverslag is beduidend meer tijd gegeven. Bedrijven zijn echter vindingrijk en kunnen allerlei loopholes vinden die van tevoren niet bedacht zijn, zelfs als deze achteraf voor de hand lijken te liggen. Of zijn we het (gedeeltelijk) ontbreken van een dividendverbod bij de NOW 1.0 vergeten?

Perfect storm

Het onbegrip over wat beperkte zekerheid inhoudt en de uitdagingen die gepaard gaan met de introductie van de nieuwe verplichte controle vormen een hoge horde. Wij moeten ervoor waken dat deze combinatie niet samengaat in een ‘perfect storm’. Want rechtszaken over ondernemingen die de grens opgezocht hebben zullen onvermijdelijk volgen en de accountant die de duurzaamheidsverslaggeving heeft goedgekeurd zal daar net zo’n grote rol in kunnen spelen als bij Imtech en Vestia het geval was. Deze nieuwe rechtszaken kunnen het oorspronkelijke doel van de duurzaamheidsrapportages schaden omdat het maatschappelijk verkeer zo haar vertrouwen in de rapportages en de accountant die ze goedkeurt verliest.

De controle van het duurzaamheidsverslag is een handschoen die de sector kan en moet oppakken. Laten wij hier wel realistisch over zijn. Door duidelijk te zijn over de diepgang van onze controle en de risico’s die de nieuwe rapportage met zich meebrengt kunnen wij proberen de verwachtingskloof te dichten. Dit moet echter wel gecommuniceerd worden. Een meer prominente rol op de aandeelhoudersvergadering waarbij de aanpak van de controle en eventuele tekortkomingen hierin worden toegelicht is een eerste stap in de goede richting.

Uiteindelijk is het belangrijk dat het duurzaamheidsverslag gebruikers meer informatie verschaft. Verlies van vertrouwen in degene die het controleert erodeert de waarde van de informatie.

Laten wij de volgende dreun voorkomen.

Literatuurlijst:

Limperg, Th. (1933). De functie van den accountant en de leer van het gewekte vertrouwen
III. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfshuishoudkunde, 10(9), 173-177.

Majoor, B., & Gold, A. (2023). Wat brengt – en vraagt – ESG-Assurance? MAB, 97(3/4), 59–63. https://doi.org/10.5117/mab.97.104530

NBA. (2020). Accountantsprotocol behorend bij de Eerste tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW 1).

https://www.nba.nl/siteassets/themas/thema-controleprotocollen/ministeries/ministerie-van-szw/accountantsprotocol-behorend-bij-de-eerste-tijdelijke-noodmaatregel-overbrugging-voor-behoud-van-werkgelegenheid-now-1.pdf

Pols, M. & Van der schoot, E. (2023). Nieuwe examenfraude bij accountants Deloitte wakkert affaire verder aan. Het Financieele Dagblad.

https://fd.nl/bedrijfsleven/1493158/bestuurslid-deloitte-stapt-op-om-examenfraude

Van Erven, R. (2023). Grootschalige fraude bij KPMG, twee topmannen stappen op. NRC.

https://www.nrc.nl/nieuws/2023/07/14/grootschalige-toetsfraude-bij-kpmg-twee-topmannen-stappen-op-a4169828

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.