De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Anne Sikkes. Zij behaalde in 2022 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode en is Teamleider Finance & Control bij Houweling Group.

Alternatieve prestatiemaatstaven: meer inzicht of misleiding?

“Economen van Rabobank verwachten dat de Nederlandse economie eind dit jaar in een milde recessie belandt.”[1] De recessie zou het gevolg zijn van corona, oorlog in Oekraïne, hoge inflatie, stijgende rente, hoge energieprijzen en personeelstekorten. Dit heeft invloed op ons als consument, maar ook op het bedrijfsleven. Ondernemingen moeten mogelijk lagere resultaten presenteren dan analisten hadden verwacht of ze moeten zelfs verliezen presenteren. Het management wil graag voldoen aan de verwachtingen van de stakeholders en de analisten. Door middel van accruals (overlopende activa en passiva) en het subjectieve karakter hiervan probeert het management invloed op het resultaat uit te oefenen. De rol van de accountant is hierbij kritisch de inschattingen van het management te beoordelen en de juistheid van deze accruals. Accrual based earnings management is alleen niet de enige manier waarmee het management de gebruiker een positiever beeld wil geven van de resultaten. Dit gebeurt ook door alternatieve prestatiemaatstaven en daarom is het belangrijk dat wij als accountants ook daar kritisch naar kijken!

Alternatieve prestatiemaatstaven

Earnings management is een begrip dat alle accountants wel kennen en waarvan zij zich bewust zijn bij het uitvoeren van de jaarrekeningcontrole. Over alternatieve prestatiemaatstaven (APM’s) hebben veel minder accountants kennis, ondanks dat APM’s als substituut kunnen worden gebruikt voor earnings management. Alternatieve prestatiemaatstaven zijn financiële kengetallen, waarvan een onderneming niet verplicht is ze te publiceren. Ondernemingen hebben de vrijheid in het definiëren van deze kengetallen. Zo geven APM’s informatie die binnen de kaders van de wetgeving niet mogelijk zijn. APM’s kunnen vooral waardevol zijn om het inzicht in (toekomstige) prestaties van de onderneming te vergroten. Voor de gebruikers van de jaarrekening is dit dus een mooie toevoeging? Zeker, maar het is wel van belang dat er kritisch wordt gekeken naar welk beeld wordt afgegeven bij het delen van deze informatie. Wordt de gebruiker hierbij misschien misleid?

Als ik aan mijn eigen toekomst denk, stel ik mij die het liefst zo positief mogelijk voor. Vooral als het even wat minder goed gaat, hoop ik dat mijn toekomst mij nieuwe kansen en mogelijkheden biedt. Dit geldt ook voor ondernemingen! Juist in de huidige tijd zijn er ondernemingen waarbij de resultaten tegenvallen of die zelfs verlies lijden. Het management van deze ondernemingen wil graag een positiever toekomstperspectief laten zien. Zo gebeurt het dat ondernemingen die een verlies of resultaatafname presenteren in de jaarrekening, vervolgens een winst of resultaatstijging presenteren als alternatieve prestatiemaatstaf.

Rol van de accountant

Eind vorig jaar heb ik onderzoek gedaan naar de relatie tussen accrual based earnings management en het presenteren van alternatieve prestatiemaatstaven. Uit dit onderzoek is gebleken dat op het moment dat er minder accrual based earnings management wordt toegepast er vaker APM’s worden gebruikt in de jaarrekening. Het zijn dus substituten van elkaar. Dit effect wordt versterkt op het moment dat er sprake is van een resultaatafname of verlies in de jaarrekening[2]. Mogelijk is een accountant kritisch geweest bij het beoordelen van de accruals, maar heeft het management op deze wijze toch (onterecht) een ander signaal proberen af te geven. De accountant dient te anticiperen op deze ontwikkeling en de APM’s kritisch te beoordelen.

Nog meer druk op de accountant?

Door tijdgebrek wordt misschien nu minder aandacht besteed aan APM’s. Echter, dit is geen excuus om niet aan de taak als ‘rechte rug’-accountant te voldoen en de kritische houding op dit gebied te laten varen. Op basis van COS 720[3] is de accountant verantwoordelijk voor het beoordelen of andere informatie in het jaarverslag afwijkingen van materieel belang bevat. Deze standaard is van toepassing op de controle van APM’s door de accountant en daarmee heeft de accountant zelfs wettelijk een plicht!

Meer inzicht of misleiding?

Geven APM’s de gebruikers nu meer inzicht of geven ze mogelijk een vertekend beeld? De rol van de accountant is cruciaal in het beantwoorden van deze vraag. APM’s geven nieuwe inzichten aan de gebruikers van de jaarrekening, waar wet- en regelgeving niet altijd kaders voor heeft. Of dit inzicht representatief is voor de huidige financiële situatie van de onderneming moet worden beoordeeld door een accountant. Vooral in een veranderend economisch klimaat dient de accountant (zoals altijd) kritisch te blijven, zodat de gebruiker niet door het management wordt misleid!

[1] Business Insider Nederland, ANP. (2022, juli 4). Afkoeling bij markt voor fusies en overnames door onzekerheid over economie. Opgehaald van Business Insider Nederland: https://www.businessinsider.nl/afkoeling-bij-markt-voor-fusies-en-overnames-door-onzekerheid-over-economie/

[2] Sikkes, A.R. (2022). Leidt verlies tot een veranderende relatie tussen earnings management en alternatieve prestatiemaatstaven? (Masterscriptie). Nyenrode Business Universiteit.

[3] NBA, COS 720 De verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot andere informatie.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.