De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Daphne van de Langenberg. Zij behaalde in 2024 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode en studeert nu in de Post-Master. Ze is Assistant Audit bij Baker Tilly.

Balanceren tussen feiten en gevoelens

Je kent het vast wel, je zit op een verjaardag en er wordt aan je gevraagd wat voor werk je doet. Je zegt dan: ‘Ik ben accountant.’ Als je geluk hebt krijg je een reactie als: oh, leuk dus je doet iets met cijfers. Verder stelt niemand vragen wanneer je zegt dat je een accountant bent. Waarom? Het vak wordt geassocieerd met termen als saai, complex en emotieloos. Deze taboes moeten de wereld uit en dat begint bij het aantrekkelijker maken van de accountancyopleiding.

Het vak van de accountant

De route om accountant te worden vereist toewijding en doorzettingsvermogen. Het is een lange route waarin studenten zich dienen aan te passen door de steeds veranderende wet- en regelgeving. In mijn ogen is er echter te weinig aandacht voor de werkelijke realiteit. Want ben je per definitie een goede accountant wanneer je cum-laude afstudeert? Nee, dat denk ik niet. Het zijn van een goede accountant vereist meer dan het beheersen van de juiste kennis en het kunnen toepassen van de juiste wet- en regelgeving. Een accountant beoefent namelijk een emotioneel beroep: dit is werk waarin een hoge mate van interactie is tussen verschillende soorten mensen (Barsade & Gibson, 2007). Om dit werk goed uit te kunnen oefenen zouden begrippen zoals soft skills en emotionele intelligentie niet onbekend moeten zijn. De termen zijn echter vrijwel onbekend of worden onvoldoende benut in de praktijk.

Emotionele intelligentie

Emotionele intelligentie is: “Het vermogen om emoties bij zowel zichzelf als anderen te herkennen, de informatie die door die emoties wordt overgebracht te begrijpen en hierop adaptief te reageren” (Mayer en Salovey, 1997). Dit impliceert echter niet dat we gevoelens altijd de vrije loop moeten laten, maar dat effectief gebruik gemaakt dient te worden van emotionele vaardigheden zoals: zelfbewustzijn, zelfregulatie, interne motivatie, empathie en sociale vaardigheden (Cherniss & Goleman, 2011).

In de praktijk hebben we namelijk te maken met verschillende situaties waarin emotionele intelligentie goed van pas komt. We werken nauw samen met onze klanten, wat niet altijd soepel verloopt. Daarnaast werken we met verschillende collega’s, elk met hun eigen uitdagingen. Deze situaties roepen allemaal verschillende emoties op. Het is als accountant onvermijdelijk om hier aandacht aan te besteden. Emoties dienen immers als leidraad wanneer oog in oog wordt gestaan met problemen, dan wel complexe taken (Goleman, 1995). Hierdoor is de accountant continu aan het balanceren tussen emoties en het maken van overwegingen in het kader van verschillende werkzaamheden.

Bevorderen samenwerking

Als we op een meer systematische manier aandacht besteden aan emotionele intelligentie kan dit ons allereerst voordelen opleveren ten aanzien van de onderlinge samenwerking. Wanneer teamleden hun gevoelens voldoende beheersen, uitdrukken en wederzijds begrip tonen zorgt dit voor een positieve werkomgeving (Goleman, 1998). Het gevolg hiervan is dat gezamenlijke doelen eerder behaald worden. Anderzijds heeft dit ook een positief effect op het probleemoplossend vermogen, bijvoorbeeld doordat interne conflicten vermeden worden (Page, 2023).

De frauderisicoanalyse

In de frauderisicoanalyse worden overwegingen gemaakt die invloed hebben op onze controle-aanpak. Deze overwegingen schieten echter, alsmede de oordeelsvorming, vaak tekort. Dit blijkt uit verschillende boekhoudschandalen (Camfferman, 2015). Emotionele intelligentie kan hierbij toegevoegde waarde leveren. Denk bijvoorbeeld aan de brainstormsessie gedurende de frauderisicoanalyse.  Peter Schimmel (2024) stelt hierover het volgende in zijn recente opinie: “Bezie eerst de mens en pas daarna de gelegenheid.”  Hiermee benadrukt hij de invloed van emotionele intelligentie. De emotionele en rationele geest werken namelijk nauw samen. De rationele geest, het afwegen van verschillende feiten, wordt eveneens gevoed door de emotionele geest. Emotie is hierbij een informatieverwerkingsmechanisme, informatiebronnen worden geëvalueerd en gefilterd (Goleman, 1995). Hierdoor kan verwacht worden dat de accountant een beter begrip krijgt met betrekking tot bijvoorbeeld de beweegreden van een klant om fraude te plegen.

NBA blijf ons aanmoedigen!

Recent heeft de NBA een webinar gegeven met als onderwerp “Scherper op de frauderisicoanalyse.” Dit naar aanleiding van de consultatieversie van handreiking 1153, inzake de frauderisicoanalyse. De NBA moedigt ons aan om onze professionele-kritische rol optimaal te benutten tijdens de frauderisicoanalyse. Hoewel het begrip emotionele intelligentie niet expliciet terugkomt in de handreiking, wordt er wel opgeroepen om ‘te denken als een fraudeur’ (NBA, 2024). Met andere woorden, gebruik je emotionele intelligentie om je in te leven in de klant en ontwikkel een scherp instinct voor fraude door bijvoorbeeld gedragspatronen te analyseren. Het is in mijn ogen dan ook essentieel dat de NBA ons hierin blijft stimuleren en relevante handreikingen biedt om de kwaliteit van ons werk te waarborgen. Wanneer je namelijk niet in staat bent om emoties te onderscheiden en vertalen, kom je überhaupt niet toe aan de vaktechnische inhoud zoals benoemd in deze handreiking.

Mijn aanbeveling:

Om de opleiding aantrekkelijker te maken, dan wel de kwaliteit van de controle te verbeteren zou er naar mijn mening meer aandacht moeten zijn voor bovengenoemde vaardigheden. Ik bedoel hiermee niet dat we de vaktechnische aspecten van ons vak moeten verwaarlozen. Het is in mijn ogen juist een kwestie van een goede balans vinden tussen vaktechnische kennis en de menselijke interactie in ons vakgebied. Door de nadruk naast de vaktechnische kennis meer te leggen op sociale en communicatieve vaardigheden, worden accountants in staat gesteld om beter om te gaan met klanten, collega’s en andere belanghebbenden. Dit resulteert niet alleen in een verhoogde controlekwaliteit, maar ook in een betere teamsamenwerking. Ik ben ervan overtuigd dat, wanneer bovenstaande introduceren in de opleiding, we meer aan de buitenwereld laten zien wat ons werk zo mooi en bijzonder maakt, namelijk dat accountancy mensenwerk is en verre van saai of emotieloos.

Daphne van de Langenberg behaalde in 2024 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode en studeert nu in de Post-Master. Ze is Assistant Audit bij Baker Tilly.

Literatuurlijst:

Barsade, S., & Gibson, D. (2007). Why Does Affect Matter in Organizations?  Academy of Management Perspectives, pp. 36-59.

Camfferman, K. (2015, juni 5). Het boekhoudschandaal: wat blijft en wat verandert. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, pp. 219-228.

Cherniss, C., & Goleman, D. (2011). The Emotionally Intelligent Workplace. San Fransico: Jossey-Bass.

Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.

Goleman, D. (1998). Working with Emotional Intelligence. Bloomsbury.

Mayer, J. D., & Salovey, P. (1997). What is emotional intelligence? In P. Salovey & D. J. Sluyter (Eds.), Emotional development and emotional intelligence: Educational implications (pp. 3–34). Basic Books

NBA. (2024). NBA-handreiking 1153: Frauderisicoanalyse. NBA.

Page, M. (2023, december 14). Het belang van emotionele intelligentie op het werk. Opgehaald van Michael Page: https://www.michaelpage.nl/advice/loopbaanadvies/loopbaanontwikkeling/het-belang-van-emotionele-intelligentie-op-het-werk

Schimmel, P. (2024, februari 5). Bezie eerst de mens en pas daarna de gelegenheid. Opgehaald van Accountant.nl: https://www.accountant.nl/discussie/opinie/2024/2/bezie-eerst-de-mens-en-pas-daarna-de-gelegenheid/

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.