De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Arlet Hefti. Zij behaalde in 2020 de Bachelor Accountancy aan Nyenrode en studeert nu in de Master. Ze werkt bij EY.

Bonussen groeien (niet) tot aan de hemel

De noodzaak van duurzame financiële verslaggeving en langetermijnwaardecreatie

Exorbitante bonussen, gebaseerd op de financiële prestaties van de onderneming staan hedendaags hoog op alle (politieke) agenda’s. Enerzijds wordt dit veroorzaakt door de maatschappelijke verontwaardiging, ingegeven door de discrepantie tussen de reële en de financiële economie, anderzijds door de klimaatveranderingen en het opraken van de grondstoffen. De oproep aan ondernemingen is dan ook om solidair te zijn met het welzijn van haar werknemers en zorg te dragen voor het behoud van een vruchtbare moeder aarde. Deze maatschappelijke druk maakt het voor ondernemingen onontkoombaar om ethisch en milieuverantwoord bedrijfsbeleid te implementeren, waarin handelen in het algeheel maatschappelijk belang prevaleert boven handelen voor eigen gewin. De invoering van duurzame financiële verslaggeving en langetermijnwaardecreatie komt hierdoor in een stroomversnelling.

De toelichting in de jaarverslaggeving omtrent duurzaamheid is aan verandering onderhevig en wordt steeds belangrijker bij de controle van de jaarrekening. Immers, een gebrek aan duurzaamheid brengt in de huidige maatschappelijke setting een groot financieel risico met zich mee. De houdbaarheid van het hedendaagse verdienmodel staat ter discussie, wat een verschuiving vereist van het creëren van aandeelhouderswaarde naar langetermijnwaardecreatie. Is het huidige bonusbeleid dan nog wel van deze tijd? Er dienen namelijk voldoende incentives te zijn voor het topmanagement om actief bij te dragen aan de algemene uitgangspunten van het solidariteitsprincipe, waarin een goede zorg voor het welzijn van de werknemers en het klimaat centraal staat.

Financiële belangen overwoekeren langetermijnwaardecreatie
Ooit spraken de oude natuurfilosofen over ‘de Logos’, de wetmatigheid waarbij het uitgangspunt was dat de mens zich naar de natuur dient te schikken indien hij juist wil oordelen en handelen. Maar schikt de mens zich nog wel naar die natuurkundige wetten of is alles overwoekerd door geld en financiële belangen? De natuurlijke balans tussen de drie P’s (People, Planet en Profit) die ondernemingen in evenwicht dienen te houden is verstoord, aangezien Profit de overhand heeft gekregen in het huidige bedrijfsbeleid.

Tot de jaren ’70 werd de gecreëerde waarde redelijk goed verdeeld in de samenleving[1]. Neem bijvoorbeeld het bedrijf Philips, waar de medewerkers tevens profiteerden van behaalde successen. De familie realiseerde zich maar al te goed dat als het goed ging met haar medewerkers, het goed ging met het bedrijf. Zo werd er begin jaren ’30 een fruittuin aangelegd als onderdeel van een werkverschaffingsproject. Op deze wijze kon Philips haar medewerkers behouden ondanks de crisis en tevens het personeel voorzien van gezond voedsel. Vanaf de jaren ’70 ontstond er echter meer ongelijkheid en werden vraagstukken in toenemende mate geïnternationaliseerd, waardoor het financieel kapitaal de overhand heeft gekregen.

Het zijn voornamelijk de topbestuurders bij beursgenoteerde bedrijven, vermogende particulieren en aandeelhouders die de afgelopen veertig jaar van de economische groei hebben geprofiteerd in de vorm van exorbitant hoge bonussen en dividenden. Deze ongelijke verdeling van welvaart leidt tot onbegrip, waarbij ondernemingen met de huidige bonusstructuren het maatschappelijk draagvlak dreigen te verliezen.

Het tij moet keren
Een bekend gezegde is dat de bomen niet tot aan de hemel groeien. Oftewel, alles is uiteindelijk begrensd. Zo ook de economische groei in de huidige vorm, gestoeld op de kapitalistische grondslagen van het neoliberalisme. De oproep aan ondernemingen om solidair te zijn met het welzijn van haar werknemers en zorg te dragen voor het behoud van een vruchtbare moeder aarde  dienen een prominente rol te krijgen in de bonusstructuur van het topmanagement. Immers, zolang de bonusstructuur voor het topmanagement in het bedrijfsleven ongewijzigd blijft, blijft de nadruk liggen op het behalen van die bonus en zal het handelen voor eigen gewin zegevieren.

De parameters van het bonuscontract zijn aan herziening toe
Het bonuscontract voor het topmanagement is een voorbeeld van een mechanisme dat kan worden ingezet om de belangen van het management te beïnvloeden. Momenteel zijn deze bonuscontracten voornamelijk gericht op kortetermijndoelstellingen, wat opportunistisch gedrag van het topmanagement in de hand werkt. Wellicht dat aanpassing van de onderliggende parameters in het bonuscontract een verandering teweeg kan brengen. Zo kunnen er bijvoorbeeld variabelen worden opgenomen in het bonusplan die handelen in het algemeen maatschappelijk belang stimuleren. Op deze wijze kan de op winst gedreven economie plaats maken voor duurzaam ondernemen ten behoeve van langetermijnwaardecreatie gericht op een eerlijker en rechtvaardiger systeem.

Door de opkomst van langetermijnwaardecreatie en duurzame financiële verslaggeving kan het ongeremde streven naar winst worden beperkt. Voor de accountant is hier een belangrijke rol weggelegd. Gezien de druk op bedrijven omtrent duurzame financiële verslaggeving dienen accountants bij de controle van de jaarrekening alert te zijn op greenwashing, wat impliceert dat bedrijven zich maatschappelijk verantwoordelijker voordoen dan dat ze in werkelijkheid zijn. Het ongeremde streven naar winst en overwoekering door het financieel kapitaal kan dan ook door de accountant worden begrensd. Wanneer opportunistisch handelen niet langer de boventoon voert, zal de natuurlijke balans tussen de 3 P’s zich wederom herstellen. Immers, zoals Ghandi ooit zei: “There is a sufficiency in the world for man’s need but not for man’s greed’’.

[1] Begin Jaren ’30 kwam het creëren van welzijnsregelingen die gericht waren op het behouden van werknemers en het verbeteren van hun levenskwaliteit centraal te staan. Bron: Carroll, A. B. (1999). Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct. Business & society, 38(3), 268-295.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.