De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. 4 oktober vindt de uitreiking plaats, vandaar dat deze twee weken The Accountables is omgetoverd naar Brenda’s Week, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Mike Broekhof. Mike behaalde in 2018 op Nyenrode zijn Master Accountancy en studeert nu in de Post-Master. Hij werkt als fraudespecialist bij KPMG.

Neem tijd voor de frauderisicoanalyse!

Enkel accountants die onder een steen hebben geleefd zullen gemist hebben dat de rol van de accountant ten aanzien van fraude ter discussie heeft gestaan het afgelopen jaar. Zo kwam het onderwerp ook weer ter sprake bij de FIOD Next College Tour in juni 2019, toen NBA-voorzitter Marco van der Vegte zei dat hij het elke accountant gunt om al vroeg in haar of zijn carrière tegen fraude aan te lopen. En dat onderschrijf ik ten zeerste. Maar tegen fraude aanlopen… dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, en dat begint met een goede frauderisicoanalyse.

Een veel gehoord argument is dat de accountant niet is opgeleid tot het opsporen (laat staan voorkomen) van fraude. En dat klopt. Maar wat de accountant wel goed kan, is het uitvoeren van een risicoanalyse. Dat blijkt ook keer op keer, als ik trainingen geef ten aanzien van frauderisicofactoren en risico’s ten gevolge van fraude.[1] Na een aantal praktijkvoorbeelden (hoe ziet fraude er nu eigenlijk uit) gaan de cursisten aan het werk en kruipen zelf in de huid van de fraudeur met de vraag:

‘Bedenk in 5 minuten zo veel mogelijk manieren om te frauderen in je eigen declaratieproces.’

In groepjes van 4 gaan de accountants driftig schrijven. Lachend maar met een zeer serieuze ondertoon komen de fraudeurs in de dop tot een lijst van 15 mogelijke manieren om dat ‘o zo waterdichte’ declaratieproces in de organisatie te omzeilen. Stuk voor stuk reële risico’s die we daarna in dezelfde groepjes gaan dichten met veronderstelde interne beheersingsmaatregelen.

De fraudeurs zijn zelf vaak ook verbaasd hoe makkelijk zij tot deze lijsten komen en hebben hier zichtbaar veel plezier in. Maar dan blijft de vraag over, waarom gebeurt dit dan niet in het kader van de jaarrekeningcontrole?  ‘Ik heb hier simpelweg niet genoeg tijd voor’, heb ik wel eens letterlijk gehoord toen ik deze vraag stelde. En behalve dat dit een misvatting is (je neemt er de tijd niet voor) is dat ook nog eens jammer. Want wat is nu leuker dan 5 minuten in de stoel van jouw klant te gaan zitten, achterover te hangen en te bedenken hoe de fraudeur in een bepaald proces te werk zou gaan?

En daarmee kom ik terug op de titel van mijn verhaal: Neem de tijd voor de frauderisicoanalyse! Zelfs vanuit de meest ‘junior’-posities in het auditteam kan jij invulling geven aan deze risicoanalyse. Door achterover te hangen, en gewoon eens te denken hoe zaken mis kunnen gaan. Want jij hebt een frisse blik, en bent mogelijk ook nog creatiever en meer technisch onderlegd dan de oudere generaties accountants. En ondanks de maatschappelijk discussie over hoe de rol van de accountant er uit moet zien ten aanzien van het belangrijke thema fraude, weet ik zeker dat je hiermee een stap in de goede richting zet.

[1] Frauderisicofactoren zijn gebeurtenissen of omstandigheden die wijzen op een stimulans of druk om fraude te plegen of die een gelegenheid scheppen om te frauderen. De accountant dient te evalueren of de informatie die is verkregen uit andere uitgevoerde risico-inschattingswerkzaamheden en daarmee verband houdende werkzaamheden wijst op het bestaan van een of meer frauderisicofactoren. Hoewel frauderisicofactoren niet noodzakelijkerwijs wijzen op het bestaan van fraude, komen ze vaak voor in gevallen waarin fraude daadwerkelijk heeft plaatsgevonden en kunnen ze daarom een aanwijzing zijn voor risico’s op een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude.

—

Deze opinie is geschreven op persoonlijke titel.