De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. 4 oktober vindt de uitreiking plaats, vandaar dat deze twee weken The Accountables is omgetoverd naar Brenda’s Week, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Ronald Trouwen. Ronald behaalde in 2018 op Nyenrode zijn Bachelor Accountancy en volgt nu de Executive Master of IT Auditing aan de TIAS School for Business and Society. Hij is Assistent IT Auditor bij PKF Wallast – Accountants & belastingadviseurs.

Een accountant kan niet controleren wat hij niet begrijpt

De intreding van informatietechnologie (IT) in de financiële jaarrekeningcontrole lijkt opgepakt te zijn als een heus IT-project: De doelstelling was vaag, vanuit het management was er amper support en ownership was extern ondergebracht bij de toezichthouder. Het maatschappelijk verkeer heeft van de accountants niet de IT-geïntegreerde assurance gekregen die nodig is. Het lukt de toezichthouder maar beperkt dit af te dwingen.

Het probleem is dat de accountants niet over de kennis beschikken om IT adequaat te kunnen integreren in de controle. Hieruit volgt dat de noodzaak tot verandering onderschat wordt en ontwikkelingen zich beperken tot oppervlakkig ingevulde checklists. Specifiek richt ik mij hier tot de senior laag in het openbaar beroep. Zij zijn mede-belanghebbende bij een kwaliteitsslag en zijn in de positie verandering te effectueren.  Wat zij hiervoor nodig hebben is kennis.

Communicatie

De huidige oplossing van dit probleem waarbij gebruik wordt gemaakt van intern ingeschakelde deskundigen lijkt maar beperkt de kern te raken. Een studiegenoot vertelde mij ooit over de samenwerkingen tussen de deskundigen en het controleteam. Door een soms knullig begrip van de andere zijde van de tafel sturen de accountants geregeld onmogelijke verzoeken, die dan ook met onmogelijke rapporten worden beantwoord. Het vraagt vervolgens veel tijd om weer op één lijn te komen. Vaktechnisch benaderd: conform de Standaarden[1] dient de accountant voldoende inzicht te verwerven in het deskundigheidsgebied van een ingeschakelde deskundige. Dat lijkt nog niet altijd goed te gaan.

Kwaliteit en verantwoordelijkheid

In het voorgenoemde geval zijn planningsperikelen het enige nadelige gevolg. Dit ligt anders als de resultaten foutief worden geïnterpreteerd en als hierop gesteund wordt binnen een controle. De accountant wordt niet ontslagen van zijn verantwoordelijkheid bij het inschakelen van een (interne) deskundige. Het is tenslotte uiteindelijk de handtekening van de accountant waar het maatschappelijk verkeer zijn waarde aan verbindt. Op het moment dat er helemaal geen gebruik gemaakt wordt van een deskundige is het risico dat IT niet adequaat wordt geïntegreerd in de risico-inschatting en werkzaamheden zelfs nog groter.

De applicatielandschappen

Daarnaast is de IT geen statische aangelegenheid. De IT-omgevingen bij organisaties zijn in een zeer rap tempo erg complex geworden. Software is spotgoedkoop en wordt aan de lopende band aangeschaft. Een IT-manager vertelde mij ooit iconisch “Ik ben banger voor slecht geïmplementeerde standaardsoftware dan voor maatwerk, daar wordt meestal nog wel over nagedacht”. De mate van integratie is tegenwoordig in veel mindere mate afhankelijk van de omvang van een organisatie en de bedrijfstak waarin zij opereert. Deze integratiegraad zal naar verwachting enkel nog maar toenemen. De stuurgroep publiek belang heeft op 28 juni 2019 haar rapport[2] gepubliceerd, waarin zij de inzet van technologie in de audit beoordeelt en mogelijke toekomstbeelden schetst. Zij onderschrijft in haar rapport de ontwikkelingen in de complexiteit van technologie en identificeert de noodzaak van investeringen in deze nieuwe technologieën.

Deskundigheid en vakbekwaamheid

Bij iedere uitdaging die zich voordoet in de sector worden altijd direct de pijlen gericht op de opleiding. Waarom is IT niet een integraal onderdeel!? Hoewel IT gaan doceren inderdaad een duurzame oplossing is naar de toekomst toe dient niet vergeten te worden dat het niet de junior staff is die de jaarrekeningen tekent. Het is de senior laag waar scholing plaats dient te vinden. Misschien een idee voor een verplichte NBA-cursus? Kennis is de drijver van kwaliteit die we hier zoeken. Ten aanzien van de huidige opleidingen dient opgemerkt te worden dat hier wel degelijk al aandacht aan wordt besteed.

 Relevant en betrouwbaar

Het probleem is duidelijk en de oplossing geen “rocket sciene”. De accountant zal zich kwetsbaar op moeten stellen en het durven om fouten te maken. Hij zal moeten investeren in zijn eigen kennis en de auditmethodieken die worden toegepast. Dit klinkt eenvoudig maar ik begrijp dat de praktijk weerbarstiger zal zijn. De sector staat niet bekend om zijn innovatieve vermogen. In dit geval is het echter geen optie om het niet te doen. Als we IT ons niet eigen maken, tekenen over 10 jaar de RE’s.

[1] ISA Standaard 620:10

[2] Van Bankzitter naar Sterspeler – De impact van technologie op de accountantscontrole. Geraadpleegd via: https://www.accountant.nl/globalassets/accountant.nl/in-het-publiek-belang/nba-sgpb_bankzitter-naar-sterspeler-juni19.pdf