De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. Op vrijdag 2 oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Debbie de Bruijn. Debbie behaalde in 2020 de Bachelor Accountancy aan Nyenrode. Ze is Business Process & Risk Analyst bij Fource.

In Control Statement: een oplossing voor de verwachtingskloof?

‘Het toezicht op de accountantssector functioneert niet naar behoren, de sector heeft een gebrek aan transparantie en het beroep heeft een vertrouwensprobleem als gevolg van een verwachtingskloof richting de gebruikers.’ Duidelijke taal van de Commissie Toekomst Accountancysector. Is er een oplossing voor (een van) deze problemen? Wat mij betreft wel, namelijk het in control statement!

De Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) heeft begin dit jaar een rapport gepubliceerd met betrekking tot het accountantsberoep. Opvallend is dat de CTA het volgende stelt: ‘De primaire verantwoordelijkheid voor interne beheersing en juistheid van jaarstukken ligt bij de onderneming zelf, daarom zou het bestuur naar Amerikaans voorbeeld een in control statement moeten afgeven, te controleren door de accountant.’

In de Corporate Governance Code is een vergelijkbaar statement verplicht gesteld. Echter, het in control statement naar Amerikaans voorbeeld gaat hierin een stuk verder. Zo dient deze gecontroleerd te worden door de accountant, is sprake van continue monitoring middels controls en periodieke controle door interne audits. Blijkbaar is de huidige regeling in de Corporate Governance Code niet voldoende. Immers, de CTA heeft begin dit jaar het rapport gepubliceerd en er is nog steeds sprake van een verwachtingskloof in het accountantsberoep.

Het bestuur verklaart in het in control statement dat de interne beheersing en procedures ten aanzien van de financiële verslaggeving op orde zijn. Het statement is in het leven geroepen om schandalen als Worldcom en Enron te voorkomen.

Ik heb onderzoek gedaan naar de effectiviteit van het statement en heb vastgesteld dat het doel is gerealiseerd. De financiële rapportages zijn betrouwbaarder dan voor de invoering van het statement. Uiteraard zijn meerdere factoren van invloed op de betrouwbaarheid van financiële rapportages, maar alleen de invoering van het in control statement resulteert al in betrouwbaardere rapportages. Op dit moment, en in het verleden in de tijd van de fraudes van Enron en Worldcom, zet het bestuur alleen een handtekening onder de jaarrekening om te bevestigen de jaarrekening te hebben opgesteld. Het in control statement gaat verder. Het bestuur voelt zich primair verantwoordelijk voor de interne beheersing en juistheid van de jaarstukken en legt hier bewust verantwoording over af. Dit stimuleert integriteit. Immers, een bestuurder zal minder snel frauduleus handelen op het moment dat hij weet dat hij hierop afgerekend wordt. De verantwoordelijkheid, zoals de maatschappij deze interpreteert, voor de juistheid van de jaarstukken verschuift hiermee van de accountants naar het bestuur en de organisatie. Het vertrouwensprobleem van de maatschappij als gevolg van de verwachtingskloof wordt hiermee gereduceerd. De maatschappij kijkt de accountant niet aan op een onjuiste jaarrekening, maar de organisatie en het bestuur, zoals dit primair behoort te zijn.

Als hiermee de verwachtingskloof wordt gereduceerd, waarom hebben we een dergelijk statement nog niet ingevoerd? De voordelen zien voornamelijk toe op accountants en de maatschappij. Het invoeren van een in control statement kost veel voor een organisatie. De interne beheersing dient op orde te worden gesteld en te worden gemonitord, het statement moet worden opgesteld enzovoort. Oftewel, een flinke kostenpost voor een organisatie. Hier staat tegenover dat het statement meer grip biedt op de organisatie.

Ik ben werkzaam voor een onderneming met een in de Verenigde Staten beursgenoteerde moedermaatschappij. Het gevolg hiervan is dat wij een in control statement afgeven. In mijn functie als Business Process & Risk Analyst heb ik geconstateerd dat het in control statement waarborgt dat onze organisatie daadwerkelijk in control is. De organisatie en het bestuur zijn zich eerder bewust van onjuistheden in de organisatie. Immers, niet alleen het bestuur kan frauduleus handelen, ook werknemers kunnen dit.

Echter, het statement biedt ook mogelijkheden tot kostenbesparingen! Namelijk het in control statement waarborgt ook juiste jaarstukken zoals bleek uit mijn onderzoek. Hierdoor heeft de accountant meer ruimte om aandacht te besteden aan belangrijke risico’s. De accountant kan gerichter controleren met als resultaat een effectievere controle. De welbekende kritiek op de accountantssector waarbij kwantiteit boven kwaliteit zou staan, verdwijnt. Wat we hierbij niet moeten vergeten, is dat het in control statement alleen toeziet op beursgenoteerde ondernemingen. Ik ben van mening dat dit afdoende baat. Beursgenoteerde ondernemingen hebben de grootste en meest uiteenlopende belanghebbenden zoals vele investeerders. Net als bij de Amerikaanse fraudegevallen hebben we gezien dat de nadelige gevolgen de grootste impact hebben op beursgenoteerde ondernemingen en met name op de investeerders.

Naast een effectievere controle neemt ook de efficiëntie toe. Omdat de jaarstukken betrouwbaarder zijn, kan de accountant met evenveel of zelfs minder werkzaamheden dezelfde of zelfs een hogere mate van controlezekerheid verkrijgen. Een welbekende klacht onder werknemers in de accountancy is de werkdruk. Het in control statement biedt hier geen volledige oplossing voor, maar helpt zeker. De werkdruk voor accountants vermindert tweeledig. Enerzijds neemt de werkdruk bij de desbetreffende klant af. Anderzijds als gevolg van minder werkzaamheden bij de beursgenoteerde klanten kan dit ‘overschot’ worden besteed aan andere klanten waar bijvoorbeeld een tekort is aan uren. Hierdoor resulteren de effectievere en efficiëntere controle in lagere accountantskosten voor de organisatie.

De problemen die de CTA aankaart, spelen inmiddels al jaren. Het in control statement biedt dusdanig veel voordelen voor de beroepsgroep en maatschappij dat dit ingevoerd moet worden. Diverse problemen worden verholpen en verminderd. Ik heb zelf onderzocht dat het in control statement effectief is en merk dit dagelijks in de praktijk. Het in control statement biedt een oplossing!

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.