‘There are three things extremely hard: steel, a diamond, and to know one’s self.’
– Benjamin Franklin –

Het is de hoogste tijd voor een verandering in de accountancysector. Men moet zich bewust worden van een probleem dat al jaren diep geworteld zit in de beroepsgroep: een gebrek aan erkenning van de persoon achter de accountant. Het verleden heeft ons geleerd dat vaktechnische middelen die door de overheid en de beroepsgroep worden ingezet om de vertrouwensbreuk tussen de accountant en maatschappij te genezen onvoldoende zijn. Een nieuwe aanpak is noodzakelijk waarin de sector zijn focus gaat verleggen naar diegene waar het allemaal ooit mee begonnen is, de accountant.

Kritische zelfreflectie
In onze samenleving bestaan uiteenlopende verwachtingen over het accountantsberoep. Op vrijdag 26 augustus jl. meldt het Financieele Dagblad dat ondernemers een sparringpartner missen in hun accountant. De sector heeft in het hervormingsproces er echter uitsluitend voor gekozen om het controleaspect centraal te stellen. Dit duidt op het bestaan van een verwachtingskloof, want wat kan de samenleving verwachten van haar accountants? Het is de taak van de sector om in kaart te brengen of de behoeften van de maatschappij aansluiten op de taakomschrijving van de accountant. Vervolgens dient hierin een eenduidige richting te worden gekozen die vanuit de sector naar de samenleving glashelder wordt gecommuniceerd om misverstanden in de toekomst te voorkomen.

Accountantsprofiel
De maatschappij heeft jarenlang blindelings vertrouwen gegeven aan accountants en op hun oordeel gesteund, zonder na te denken over de persoonlijke eigenschappen van degene die deze prominente rol uitvoert. Ik stel daarom voor om onderzoek te verrichten naar de onderliggende karaktereigenschappen van een accountant om duidelijk in beeld te krijgen welke eigenschappen een positief effect dan wel een negatief effect hebben op de controlekwaliteit. Dit is voor mij de aanleiding geweest om een onderzoek te starten naar de vrouwelijke eigenschappen. Mijn onderzoek biedt een eerste aanzet richting het ontwerpen van een nieuw accountantsprofiel. Om dit profiel verder te concretiseren is nader onderzoek vanuit de sector nodig. Met deze kennis kan de sector een accountantsprofiel definiëren dat voorziet in het behartigen van het maatschappelijk belang en daarmee het risico beperkt op een besmette oordeelsvorming.

Empathie
In het accountantsprofiel zou de sector moeten overwegen om empathisch vermogen als kernwaarde op te nemen. Accountants die beschikken over dit aspect hebben de natuurlijke aanleg om zich in te leven in de behoeften van de maatschappij. Empathie wordt gezien als een typisch vrouwelijke karaktertrek. In het verlengde hiervan tonen eerdere studies aan dat vrouwelijke accountants een hogere controlekwaliteit leveren dan mannelijke accountants. Hiermee suggereer ik niet dat de accountancysector alleen vrouwelijke accountants moet aannemen, maar geef ik slechts de toegevoegde waarde weer van dit aspect. Er zijn immers ook mannen die beschikken over deze eigenschap.

Terug naar de kern
Met de pogingen tot dusver is het de sector niet gelukt om de vertrouwensbreuk tussen de accountant en maatschappij te genezen. Het ontbrekende puzzelstuk is echter dichterbij dan men denkt. Door de aandacht te vestigen op de persoon achter de accountant en inzicht te verkrijgen in zijn drijfveren, wordt ruimte gecreëerd voor een beter begrip omtrent de gedragskeuzes die accountants maken in het vervullen van hun maatschappelijke rol. Kortom, voor het herstellen van de vertrouwensrelatie met de maatschappij moet de sector terug naar de kern.

Deze opinie is gebaseerd op het essay waarmee Charity Gessel MSc deelneemt aan de Nyenrode Essayprijs Accountancy 2016. Voor de Essayprijs zijn studenten genomineerd die een goed beoordeelde masterscriptie hebben geschreven met een onderwerp dat maatschappelijk interessant en relevant is. De Essayprijs zal worden uitgereikt op 20 september a.s.