De uitdaging rond de NOW

Inleiding

In totaal is al meer dan 15 miljard door de overheid uitgegeven aan de NOW-regelingen (bron: accountant.nl 9 april 2021). Bedrijven verkregen deze steun op basis van een voorschot. Ze moeten vervolgens een aanvraag tot vaststelling in dienen om het definitieve NOW bedrag vast te stellen. Dit kan leiden tot een aanvullend bedrag of tot terugbetaling van (een deel van) de verkregen subsidie. Afhankelijk van criteria zoals de omvang van de subsidie en de controleplicht van de onderneming dient de aanvraag tot vaststelling voorzien te zijn van een samenstellingsverklaring of controleverklaring.

De problematiek

Een bedrag van groot maatschappelijk belang is uitgekeerd, vele partijen zijn hiervan afhankelijk (werkgevers, werknemers, leveranciers) en hier moet verantwoording over worden afgelegd. Je zou zeggen dat dit een uitgelezen rol is voor een professioneel kritische accountant als vertegenwoordiger van het maatschappelijk verkeer.

In de praktijk ontstaat er echter veel kritiek op zowel de NOW-regeling als de accountant. In veel gevallen blijken ondernemingen niet in aanmerking te komen voor NOW of moeten ze forse bedragen terugbetalen. Het wordt ook het Ministerie verweten dat de regeling onvoldoende flexibel is. Daarnaast krijgt de accountant kritiek op de kosten voor de NOW-controle en in het FD waren al termen als “aasgieren” door gefrustreerde ondernemers te lezen. Wat is precies de achtergrond van deze kritiek en hoe dien je als accountant om te gaan met de NOW-controle en kosten die daarmee samenhangen?

Naar mijn mening zijn er twee belangrijke oorzaken voor de kritiek:

• Onduidelijkheid in de normstelling; en
• Het verhoogde risicoprofiel van de opdracht.

Onduidelijkheid in de normstelling

De NOW-regeling is snel in elkaar gezet. Dit was nodig om tijdig in te kunnen spelen op de grote onrust die ontstond. Het nadeel bij snel in elkaar gezette regelingen is dat dit kan leiden tot onduidelijkheid over toepassing en normbegrip. Dat is ook het geval bij de NOW-regeling. Er is veel discussie geweest over de toepassing en uitleg van de NOW. Denk hierbij aan onderwerpen als:

• De definitie van het netto-omzet begrip;
• Wanneer ben je onderdeel van een groep voor de NOW;
• Zijn de dividend of bonusverboden die de NOW kent wel of niet van toepassing;
• De zogenaamde werkmaatschappijregeling; en
• Hoe om te gaan met startende ondernemingen of wijzigingen in de groepssamenstelling.

De discussie over deze onderwerpen is in veel gevallen ook nog gaande. Deze onduidelijkheid vergroot de kans dat een werkgever fouten maakt in de oorspronkelijke aanvraag dan wel in de aanvraag tot vaststelling. Dit maakt het voor de accountant lastig om een controle uit te voeren. Het stramien voor Assurance-opdrachten geeft in paragraaf 26 immers aan dat geschikte criteria een belangrijk element is voor een assurance-opdracht. Met andere woorden, zonder duidelijke norm kun je ook niet toetsen of aan die norm is voldaan.

De NBA heeft dit probleem onderkend en is samen met vertegenwoordigers uit de praktijk twee kennispanels gestart, een panel voor NOW-vragen met verslaggevingstechnische achtergrond en een panel voor NOW-vragen met methodologische achtergrond. De vragen en oplossingsrichtingen stemt de NBA af met het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW) en neemt zij op in FAQ’s op de pagina NBA helpt (zie link onderaan de pagina).

Het verhoogd risicoprofiel van de opdracht

De NOW-regeling is een fraudegevoelige regeling. Er was gelegenheid om eenvoudig aan een voorschot te komen aangezien (bewust) zeer beperkte toetsingscriteria aan de voorkant waren ingericht. Daarnaast zal ook druk een rol spelen omdat veel bedrijven de uiteindelijke toekenning nodig zullen hebben voor het behoud van personeel of zelfs hun continuïteit. Om die reden geeft standaard 3900N paragraaf 35 ook aan dat de accountant alleen in uitzonderingsgevallen de veronderstelling dat er frauderisico’s op materiële afwijkingen bestaan kan weerleggen.

Ook het SZW maakt zich zorgen over fraude en heeft daarom een uitgebreid accountantsprotocol opgesteld (momenteel alleen nog voor de NOW-1 en NOW-2). Hierin zijn mogelijke risico’s en bijbehorende werkzaamheden opgenomen. Op zich mag je als controlerend accountant daar van afwijken, maar als de situatie die met het risico samenhangt zich voordoet zie je dat de accountant ook de bijbehorende werkzaamheden zal willen uitvoeren.

Gevolgen voor de accountant

De NBA is met SZW in overleg over mogelijkheden om de kosten te beperken en men verwacht medio mei de resultaten hiervan bekend te maken. Het is te hopen dat dit de excessen en het gevoel van onrechtvaardigheid ten aanzien van de accountantskosten kan doen afnemen.

Ondanks de maatschappelijke druk die ontstaat op de hoogte van de kosten van de NOW-controle, zul je als accountant professioneel kritisch moeten blijven ten aanzien van de uit te voeren werkzaamheden en de weging van de bevindingen die uit deze werkzaamheden naar voren komen. Gezien de onduidelijkheid in de regelgeving zal daarbij expliciet gekeken moeten worden naar de wijze waarop de werkgever de NOW-regelgeving geïnterpreteerd heeft. Hierbij kun je goed gebruik maken van de door de NBA in overleg met SZW uitgewerkte FAQ’s.

Wees daarbij wel bewust van de gevolgen van je oordeel voor het maatschappelijk verkeer. Een niet goedkeurende verklaring (afkeuring, oordeelonthouding, beperking) leidt immers tot terugbetaling van (een deel van) de subsidie.

We moeten als accountant daarbij objectief blijven. Dit betekent aan de ene kant zeer kritisch zijn op de verantwoording van de werkgever, maar aan de andere kant ook zeer kritisch zijn op de duiding die door onder meer SZW gegeven wordt aan de onduidelijkheden in de NOW-regeling. Er zijn bij de NOW-regeling meerdere partijen betrokken die onderdeel uitmaken van het maatschappelijk verkeer naast het Ministerie van SZW. Denk bijvoorbeeld ook aan de werknemers over wiens baanbehoud het gaat, leveranciers van de ondernemingen die NOW aanvragen en niet in de laatste plaats de werkgever zelf.

Dat hier kosten mee samenhangen is inherent aan de hierboven geschetste complexiteit en het risicoprofiel van het vraagstuk en de rol die wij hebben als vertegenwoordiger van het maatschappelijk verkeer.

NBA HELPT