In een tijd waarin verandering noodzakelijk is, zijn de recente aanpassingen in de controleverklaring een koude douche van teleurstelling. Met ingang van het boekjaar 2022 zijn accountants verplicht bij wettelijke controleopdrachten te rapporteren over fraude- en continuïteitsrisico’s. De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft met deze invoering twee doelen nagestreefd: transparanter rapporteren over de controlewerkzaamheden én de controlekwaliteit verhogen. Jammer genoeg hebben de huidige veranderingen geen extra inzichten gegeven. Mijn dringende oproep aan de NBA is daarom: hervormen met onmiddellijke ingang! Leg de nadruk op transparante communicatie. Dat kan door meer inzicht te verschaffen in de wijze waarop de werkzaamheden tot stand zijn gekomen en concreter te rapporteren over de controlebevindingen.

Analyse van het mislukte project: waar ging het mis?

In essentie is de nieuwe controleverklaring een cosmetische aanpassing, zonder substantiële impact. De aanpassingen hebben enkel geleid tot meer tekens in de controleverklaring, maar niet tot wijziging van de uitgevoerde werkzaamheden. Invoering zou de kwaliteit verbeteren, waardoor meer meldingen van ongebruikelijke transacties werden verwacht. Niets blijkt minder waar. In het afgelopen jaar hebben accountants juist minder meldingen gedaan (AccountancyVanmorgen, 2023). Zijn accountants bevreesd expliciet te moeten rapporteren over deze zaken in de controleverklaring en gaan zij bijbehorende uitdagingen liever uit de weg? Het is absurd dat de controlewerkzaamheden niet significant zijn gewijzigd, terwijl dat wel het doel was van de aanpassingen. Albert Einstein had hier een passende spreuk voor: “Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.”

Ondanks beoogde klantspecifieke controleverklaringen, staan controleverklaringen nu vol ellenlange algemene teksten. Consultaties bij Bureau Vaktechniek leiden tot uren discussie, maar eindigen doorgaans in standaardteksten die worden gebruikt voor meerdere klanten. Is dat nu echt wat de NBA voor ogen had? Uniforme modelrapporten van de NBA bieden weinig extra inzicht voor het maatschappelijk verkeer. De teksten in de controleverklaring van bedrijf A zijn namelijk bijna identiek aan die van bedrijf B.

De accountant hoort de maatschappij transparant te dienen en betrouwbare financiële informatie te waarborgen. De wijzigingen in de controleverklaringen moesten leiden tot meer inzicht en transparantie voor de gebruiker. Gebruikers worden nu geconfronteerd met oppervlakkige toelichtingen over fraude en continuïteit, zonder dat expliciet inzicht wordt gegeven in de daadwerkelijk uitgevoerde werkzaamheden. Neem als voorbeeld: “Wij hebben elementen van onvoorspelbaarheid in onze controleaanpak opgenomen.” Het gebrek aan transparantie doet volledig afbreuk aan het doel voor de gebruiker en wekt juist meer achterdocht dan begrip.

Neem alle risico-overwegingen op!

Transparante communicatie is essentieel om het vertrouwen vanuit de maatschappij te herstellen. De NBA dient allereerst alle standaard modelteksten direct te verwijderen, zodat accountants out-of-the-box moeten denken. Gebruikers zijn geïnteresseerd in de wijze waarop werkzaamheden zijn uitgevoerd om de conclusie te bekrachtigen. Ik pleit voor opname van alle significante uitgevoerde werkzaamheden in de controleverklaring en dus niet alleen een samenvatting van globale nietszeggende teksten. Ik vraag de NBA met klem om accountants verplicht te laten rapporteren over de totstandkoming van hun controleplan met inachtneming van de risico-overwegingen bij significante risico’s. Accountants kunnen zich hierdoor niet meer verschuilen achter generieke teksten. Elk dossier heeft haar eigen werkzaamheden, risicoanalyse en bevindingen, nietwaar?

Focus op bevindingen: ontdek de essentie

Daarnaast pleit ik voor concretere rapportage over de bevindingen in de controleverklaring. Het is wonderlijk dat accountants bij significante bevindingen hierover nauwelijks rapporteren. Een rol door de NBA is daarom noodzakelijk voor het opstellen van concreter beleid als het gaat om transparanter communiceren naar gebruikers. Accountants zijn immers de vertrouwenspersonen van de maatschappij. Ongeacht hoe vervelend de bevindingen zijn, transparantere rapportering is een must! Accountants zijn geen accountants geworden om leuk gevonden te worden.

Vertrouwelijkheid, verantwoordelijkheid en waardecreatie: de balans van concrete oordeelsvorming

De hervormingen waar ik voor pleit lijken mogelijk in uw ogen niet realistisch vanwege het vertrouwelijkheidsbeginsel waar iedere accountant zich aan moet houden. Bedenk echter dat accountants kunnen rapporteren zonder enige terughoudendheid, terwijl het vertrouwelijkheidsbeginsel gerespecteerd blijft. Welke werkzaamheden heb ik uitgevoerd? Hoe heb ik risico’s ingeschat? Welke afwegingen heb ik genomen? Als een accountant van toegevoegde waarde wil zijn, is zwijgen soms geen optie. Of concreter: heeft de accountantscontrole wel toegevoegde waarde als de accountant zwijgt?

Bovendien rijst mogelijk de vraag of de kosten opwegen tegen de baten van deze hervormingen. Absoluut! Het controleplan, de risicoanalyse en de werkzaamheden zijn al opgenomen in het controledossier. Concreet kost het de accountant in het ergste geval slechts één extra dag om de uitkomsten van zijn/haar werkzaamheden te vertalen naar tekst in de controleverklaring. Mocht tijd het issue zijn: tijdwinst kan worden behaald door zorgvuldiger na te denken over de werkzaamheden. De aanpassingen bieden de gebruiker aanzienlijk meer inzicht. Dit onderstreept de absolute noodzaak van de hervormingen.

Tot slot zijn accountants huiverig om meer informatie in de controleverklaring op te nemen. Het argument dat meer tekst tot meer verantwoordelijkheid leidt, vind ik persoonlijk ongegrond. Als de werkzaamheden naar behoren zijn uitgevoerd, zou er geen probleem moeten zijn om hier additioneel over te rapporteren. Of worden er momenteel minder werkzaamheden dan noodzakelijk uitgevoerd door accountants?

Een klemmend verzoek aan de NBA

Een grondige evaluatie van het project is onvermijdbaar. De wijzigingen hebben niet geleid tot kwaliteitsverbeteringen, maar enkel tot standaardteksten. Evalueer het project onmiddellijk en stel het niet uit tot het ingeplande moment in 2024. De belofte van verbeterde kwaliteit blijft onvervuld zolang de nieuwe controleverklaring zich verschuilt achter algemene zinnen. Zorg voor maatwerk met krachtige impact!

Mathijs Brouwer behaalde in 2023 de Master of Science in Accountancy en studeert nu in de Post-Master. Hij werkt als supervisor bij CROP accountants & adviseurs.

Literatuurlijst

AccountancyVanmorgen. (2023, Juli 5). Forse stijging gemelde ongebruikelijke transacties bij FIU, accountants melden juist minder. Opgehaald van AccountancyVanmorgen: https://www.accountancyvanmorgen.nl/2023/07/05/forse-stijging-gemelde-ongebruikelijke-transacties-bij-fiu-accountants-melden-juist-minder/#:~:text=Accountants%20gaan%20tegen%20de%20trend,gemeld%20door%201.953%20verschillende%20instellingen.