NBA, NBA, NBA… Hoewel het aantal controledossiers dat naar aanleiding van een AFM-review als onvoldoende wordt beoordeeld heel langzaam afneemt, zijn we – in accountantsland – nog niet waar we moeten zijn. Dat moge duidelijk zijn vanuit de blijvende stroom aan negativiteit en kritiek op ons beroep en de uitvoering van de controles. Maar waarom worden onze koppen nog altijd op het hakblok gelegd en wordt niet verder gekeken dan de vinkneus lang is? De oorzaak van de onvoldoende kwaliteit wordt veelal gezocht in het begrip ‘professioneel-kritische instelling’. Wat is nu zo merkwaardig aan dit fundamentele begrip? Dat het in de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA) überhaupt niet genoemd wordt!

Zoals bekend, is een professioneel-kritische instelling (PKI) van essentieel belang voor een goede accountant. Echter, hoe deze PKI kan worden toegepast is vanwege onduidelijkheid omtrent het begrip voor veel accountants niet helder. Bovendien is gebleken dat een afname in het aantal controlefouten geldt bij het handhaven van de PKI gedurende de gehele controle. Conform de welbekende definitie van DeAngelo leidt een afname in het aantal onontdekte fouten tot een verhoogde controlekwaliteit. Aangezien juist deze controlekwaliteit continu een pijnpunt blijkt vanuit zowel de AFM als het maatschappelijk verkeer, moet dit pijnpunt bij de wortels worden aangepakt. Het feit dat dit fundamentele begrip van PKI niet is opgenomen in de fundamentele beginselen is daarom ronduit belachelijk.

Waarom?
Door PKI in de VGBA op te nemen, kan de onduidelijkheid voor accountants hieromtrent eindelijk weggenomen worden. Hierdoor kan wellicht zelfs de AFM eindelijk ophouden met ons hierover door te zagen. Wat zou er dan een tijd over blijven om ons op de echt belangrijke zaken te richten, waaronder toegevoegde waarde voor onze klanten en het maatschappelijk verkeer, in plaats van alle negatieve aandacht te repareren en onze maatschappelijke rol staande te houden! De NBA zou de ‘onwetende’ accountants hierin dus uitstekend kunnen helpen door ons van meer richtlijnen te voorzien.

Het feit dat PKI en kwaliteit onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, is natuurlijk geen nieuws. Maar ook kwaliteit is niet (helder) gedefinieerd in de verordeningen en standaarden. Vanuit een aantal – weliswaar oudere – grote namen (o.a. DeAngelo, Francis) is dit gerelateerd aan het aantal onontdekte fouten. Zou de NBA, zoals ook van ons wordt verwacht, misschien eens mee moeten gaan met haar tijd?

Zolang beide begrippen niet duidelijker omschreven worden c.q. concreet opgenomen worden in de VGBA, zal de kritiek altijd blijven bestaan dat wij onvoldoende professioneel-kritisch zijn. Immers, zolang niemand precies weet wat beide begrippen betekenen en hoe deze te toetsen zijn, kunnen deze altijd als negatief punt (c.q. doorzagend commentaar) gepresenteerd worden. Deze verwachtingskloof kan eenvoudig opgelost worden door het opnemen van PKI in de VGBA als fundamentele eigenschap. Voeg hier een concrete omschrijving aan toe in lijn met de andere welbekende fundamentele beginselen en dit simpele klusje is geklaard.

Daarnaast is het van belang om PKI (en kwaliteit) op te nemen in de VGBA, omdat hiermee de verwachtingskloof tussen klanten/maatschappelijk belang en de accountants verkleind wordt. De begrippen en daaraan gekoppelde verwachtingen zijn dan voor iedereen concreet.

Waarom lijkt de NBA dan huiverig?
Als de NBA PKI opneemt in de VGBA, geeft dit het risico op onvolledige definiëring waarvan de schuld ineens naar de NBA geschoven zou kunnen worden. Dit is natuurlijk niet de bedoeling! Gelukkig kan dit probleem opgelost worden door de precieze definities en andere richtinggevende teksten hieromtrent, te laten opstellen door vaktechnisch specialisten (van de NBA of extern) en te laten reviewen door de NBA, AFM en hoogleraren accountancy.

Nee, maar dat is te duur! Nou, nee. Jaarlijks worden de verordeningen en standaarden immers herzien en aangepast en komt een nieuwe versie uit van de HRA. Een opname van een dergelijke definitie valt daarom gewoon onder de reguliere herziening. Om kosten te besparen, kan de NBA gewoon zelf de handen uit de mouwen steken. Mogelijk blijkt zij dan überhaupt niet in staat om een duidelijke definitie te formuleren; dan kan de NBA verweten worden dat begripsbepaling en toepassing te beperkt zijn opgenomen waardoor accountants met het vingertje terug zouden kunnen wijzen. Maar weegt die zogenaamde onzekerheid van de NBA zo zwaar dat accountants nu maar slachtoffer moeten blijven?

Zet die stap in de goede richting
Kortom, het is belachelijk dat PKI nog niet opgenomen is in de VGBA. Door PKI concreet op te nemen in de VGBA zou de NBA een stap in de goede richting zetten om de verwachtingskloof te verkleinen en het aantal dossiers bestempeld met een onvoldoende verder af te laten nemen.

Maxime Asjes dingt met deze opinie mee naar de eerste Brenda Westra Opinieprijs. Deze wordt op 5 oktober uitgereikt.