“De Tweede Kamer hoopt dat accountants weer “helden van de economie” worden”. Zo kopte De Accountant op haar website op 30 maart j.l. Impliciet zegt de Tweede Kamer dus dat ze dat nu niet zijn. Wat heeft een accountant nodig om een held te worden?

Laten we eens kijken wat eigenlijk de definitie van het begrip HELD is. Dan kom je toch snel op Wikipedia terecht. Daar wordt het begrip HELD omschreven als:

“Een held (mannelijk) of heldin (vrouwelijk) is een bestaand, fictief of historisch persoon die, wanneer geconfronteerd met gevaar en rampspoed of vanuit een zwakke positie, moed en de bereidheid tot zelfopoffering betoont voor een grotere zaak.”

Moed is dus belangrijk voor een held. In mijn proefschift “Luctor et Emergo, the experiences of young accountants in the Netherlands” heb ik onder meer onderzoek gedaan naar de dilemma’s en het daarop volgende gedrag van jonge accountants. Daaruit blijkt dat in 85% van de gevallen jonge accountants volgzaam gedrag vertonen, ook al druist dit in tegen hun eigen principes. Daarvoor zijn diverse oorzaken gevonden, waaronder de angst dat je jaarcontract niet wordt verlengd. Het niet verlengen van een jaarcontract impliceert dat je opgescheept zit met een studieschuld. Die ontstaat doordat de accountantsorganisatie als werkgever kosten voor de opleiding tot registeraccountant doorberekent aan de accountant in opleiding.

Onlangs kwam in het nieuws dat nieuwe werkgevers doorgaans de opgebouwde studieschuld voor de (nog lopende) opleiding tot registeraccountant overnemen. Dat is op korte termijn gunstig voor de jonge accountant die een transfer gaat maken, er hoeft immers niet direct een schuld terugbetaald te worden. Het is echter interessant om te bedenken wat het effect is van een dreigende studieschuld in de dagelijkse praktijk.

Stel je voor, je bent een jonge accountant, lekker bezig met het werk en de studie, je bent tevreden met wat je doet en de balans die je hebt, en dan… kom je professioneel in een situatie terecht die indruist tegen dat wat van een accountant verwacht mag worden en tegen jouw persoonlijke waarden. Je hebt geen buffer op de bank om je baan op te zeggen en rustig op zoek te gaan naar ander werk. Laat staan dat je daarnaast ook nog in staat bent om per direct aan je werkgever een studieschuld terug te betalen, die door de bank genomen meer is dan tienduizend euro. Heeft dit invloed op de positie die je als jonge accountant in een dergelijke situatie inneemt?

Deze vraag  is weer boeiend in het licht van het voorgaande, namelijk dat moed nodig is om een held te worden. Want als je constateert dat 85% van de jonge accountants volgzaam gedrag vertoont, dan bevorder je moedig gedrag niet door jonge accountants een studieschuld te laten opbouwen.

In mijn tijd als accountant in opleiding was dit systeem er niet. Het is pas gemeengoed geworden ten tijde van de financiële crisis in 2008 en de economische nasleep hiervan. En mij ontgaat de logica van een dergelijke maatregel. Als accountants in opleiding meer studieresultaten halen, promoveren ze naar een hogere functie waardoor een hoger tarief kan worden doorberekend. Bij veel andere bedrijven leiden verplichte opleidingen die medewerkers volgen, normaliter niet tot een terugbetaalverplichting. Soms gebeurt dat wel met vrijwillige cursussen die mensen mogen volgen in het kader van hun brede ontwikkeling als professional. Maar, voor zover ik weet geldt dit dan voor een ‘nice to have’ in plaats van ‘must have’ opleiding zoals binnen de accountancy.

Accountants moeten weer helden worden. Voor het worden van een held is het belangrijk om moed te tonen als individuele accountant. Belemmeringen moeten worden weggenomen. Accountantsorganisaties huren consultants in voor het ontwerpen van programma’s om een open cultuur te realiseren. Maar een relatief eenvoudige maatregel om een hindernis neer te halen wordt niet genomen: het kwijtschelden van én stoppen met het opbouwen van een studieschuld. Jonge accountants, pik dit niet langer! En accountantsorganisaties, schaf de studieschuld af! Want die helpt niet in het realiseren van een open cultuur en veilige omgeving waar accountants moed tonen.