“It’s the most wonderful time of the year…” Ja hoor, de decembermaand is aangebroken en dus staan de feestdagen weer voor de deur! Maar, hoe ga je hier als werkgever mee om?

Het ontstaan van kerstmis in Nederland

Al sinds de vroege middeleeuwen vieren we in Nederland jaarlijks traditiegetrouw de geboorte van Jezus. Men kwam samen in de kerk voor de zogenoemde misvieringen, die vooral sober en simpel waren. Liefdadigheid werd aangemoedigd, waarbij rijkere mensen de armen hielpen tijdens de kerstperiode. Huiselijke tradities, zoals cadeaus of kerstbomen werden in de jaren 30 van de negentiende eeuw aan het  christelijke feest toegevoegd. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwam daar het iconische karakter de kerstman bij, die vanuit de Amerikaanse cultuur naar Europa kwam overwaaien.

De opkomst van het ‘traditionele’ kerstpakket

Aan het eind van de negentiende eeuw vertaalde de kerkelijke liefdadigheid zich naar een voedselpakket rond de feestdagen. Nederland was destijds nog grotendeels agrarisch, en veel arbeiders hadden het zwaar tijdens de wintermaanden. Werkgevers, vaak boeren of fabrieksbazen, wilden hun waardering tonen voor het harde werk van hun werknemers. Door ze extra eten mee naar huis te geven, zoals vlees, brood of andere producten, konden zij hun gezinnen tijdens de feestdagen beter onderhouden. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het kerstpakket de vorm zoals we die nu kennen. Het pakket bevat vaker luxeproducten, die dienen als beloning naar de werknemers.

Is het eind van het traditiegetrouwe kerstpakket nabij?

Met de komst van de digitalisering en het oog voor duurzaam verantwoord ondernemen werd het kerstpakket steeds meer gezien als een vorm van beloning en daarmee vervangen door alternatieve vormen van waardering. Denk hierbij aan cadeaukaarten, digitale keuzesystemen of gepersonaliseerde geschenken. Het samenstellen van kerstpakketten kost de werkgever veel geld en gaat gepaard met voedselverspilling doordat medewerkers het pakket maar half benutten.

Zo zien we het kerstpakket beetje bij beetje op de achtergrond verdwijnen. Vraag het een Millennial of Generatie Z en negen van de tien heeft waarschijnlijk nog nooit een traditiegetrouw kerstpakket gehad.

Daarbovenop zien we de laatste jaren de trend ontstaan om überhaupt af te zien van een kerstgeschenk. Enkele werkgevers kiezen er vandaag de dag voor om over te stappen op het geven van een nieuwjaarsbeloning in de eerste week van januari. Daarmee trachten zij in te spelen op de multiculturele veranderingen in de samenleving en de ontkerkelijking van de maatschappij. In de jaren 60 was nog ruim 80% lid van de christelijke kerk, anno 2024 is dat nog maar 15 tot 20%. Waar in de Islam juist de Ramadan en de Eid al-Adha centraal staan, in het Hindoeïsme de Diwali en Holi en in het Jodendom de Jom Kipoer en Pesach, is het de vraag hoe inclusief een kerstpakket nog is. Om nog maar te zwijgen van het gebod op alcohol in veel geloofsovertuigingen.

Werkgevers worden op de proef gesteld: enerzijds is er een generatie die het kerstpakket een onmisbare traditie vindt en anderzijds klinkt het geluid steeds meer dat het kerstpakket achterhaald is. Als je ervoor kiest het kerstgeschenk een jaartje over te slaan dan krijg je dat te weten ook. Misschien komt het soms wel wat ‘ondankbaar’ over op werkgevers. Je kan het immers nooit goed doen. Maar men wil nou eenmaal zich gewaardeerd voelen en zodoende beloond worden…

De toekomst van de kerstgedachte

Hoe zal het kerstpakket, of de kerstbeloning, zich ontwikkelen in de toekomst? Een doos met Franse rode wijn en een met amandelspijs gevulde kerststol is steeds vaker een uitzondering op de regel. De trend naar flexibele gepersonaliseerde beloningssystemen is al ingezet. Maar de vraag is of de traditiegetrouwe decembergedachte verder op de achtergrond zal verdwijnen en plaats zal maken voor inclusievere beloningsgeschenken.

Van belang is om als werkgever goed te luisteren naar de wensen van de medewerkers binnen jouw bedrijf. Elk bedrijf is immers anders. Maar onthoud goed, zoals de Franse toneelschrijver Pierre Corneille ooit schreef: “the manner of giving is worth more than the gift.”