De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. Op vrijdag 2 oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Minke Koerhuis behaalde in 2019 de Master Accountancy aan Nyenrode. Ze werkt als Management Controller bij Portaal.

De Champions League: voetbal vs commercie 0-3

Op 1 juni 2019 werd in het Estadio Wanda Metropolitano de finale van de Champions League 2018/2019 gespeeld. Tottenham Hotspur en Liverpool, twee Engelse clubs, stonden tegenover elkaar. Met een eenvoudige 2-0 overwinning haalde Liverpool de wisselbeker naar Engeland en doorbrak het de hegemonie van Real Madrid, dat vier van de vijf voorgaande titels had gewonnen. Ook Liverpool won het toernooi meer dan eens en Engeland is na Spanje het land dat de cup met de grote oren het vaakst binnenhaalde, van een echt frisse wind was daarom geen sprake.

In de schaduw van de finale strandde Ajax thuis in de Johan Cruijff Arena vanwege een laat doelpunt van de spurs. Het verdriet direct na het doelpunt en in de dagen na de wedstrijd was tekenend. Dit was dé kans op Europees succes. Dit was een seizoen waarin alles klopte. En dat hebben Nederlandse clubs en clubs uit andere kleinere (voetbal)landen nodig om Europees enige rol van betekenis te kunnen spelen.

Het kan anders!

Gestart als een toernooi tussen kampioenen uit de verschillende Europese landen, is de Champions League inmiddels een miljoenenbal geworden. De opzet van het toernooi is in de afgelopen decennia meerdere malen aangepast in het voordeel van clubs uit de grote competities. Omdat bovendien gebruik wordt gemaakt van lotingsbeperkingen, wordt de competitie voorspelbaar en dienen kleine clubs voornamelijk als kanonnenvoer voor de Europese grootmachten. En dat moet anders. Met mijn scriptie heb ik aangetoond dat Financial FairPlay (hierna: FFP) en de kwaliteit van de accountantscontrole niet hebben geleid tot de gewenste nivellering, de UEFA is daarom aan zet! Verdeel de miljoenen euro’s startpremie evenredig, laat lotingsbeperkingen eerder los en beperk het aantal deelnemers per land tot drie. Het is noodzakelijk om de grootste Europese voetbalcompetitie nieuw elan te geven.

Kampioenen of grote namen?

In het seizoen 1997/1998 werd de Champions League voor het eerst opengesteld voor clubs die net geen kampioen van eigen land waren geworden. Dit gold overigens alleen voor landen die hoog op de UEFA ranglijst stonden. Enkele wijzigingen later werd de huidige systematiek bereikt, die gaandeweg meer voordelig is geworden voor clubs uit de grote competities. Inmiddels gaat 75% van de tickets voor de groepsfase waarmee het hoofdtoernooi start naar de 10 landen die het hoogst op de UEFA ranglijst staan. De vier hoogst genoteerden mogen zelfs ieder vier deelnemers direct inschrijven. De kampioenen van de landen die buiten de top 10 vallen strijden in diverse voorrondes om de acht overgebleven tickets.

Vanwege het gebruik van lotingsbeperkingen kunnen twee clubs uit hetzelfde land elkaar pas in de kwartfinale voor het eerst treffen. Deze regel zorgt ervoor dat de grote clubs meer kans hebben op een gunstige loting en leidt bovendien meer dan eens tot ‘nationale’ wedstrijden in de laatste fase van het toernooi. Het leidt tot een relatief voorspelbaar verloop. De diversiteit binnen het toernooi neemt af en hiermee verdwijnt een deel van de charme die Europese voetbal met zich meebrengt.

Schulden en scheve gezichten

Sinds de liberalisering van de voetbalmarkt in 1995 zijn de geldstromen binnen de sector exponentieel gestegen. Met name grote Europese clubs stelden sportieve boven financiële belangen en gaven veel meer geld uit dan binnenkwam met schulden en kapitaalinjecties van investeerders als gevolg. Aanhoudende onvrede over financiële ongelijkheid tussen deelnemende clubs uit de verschillende landen zorgde ervoor dat de UEFA in 2011 Financial FairPlayintroduceerde. Bij deze vorm van toezicht moeten relevante inkomsten en uitgaven van een club binnen gestelde kaders in balans zijn.

FFP werd in Nederland goed ontvangen. Maarten Fontein, voormalig bestuurder van Ajax en mede-ontwikkelaar van de FFP-regels, liet in 2011 in het Parool optekenen dat ‘Ajax binnenkort de Champions League weer kan winnen’. Maar dat is nog altijd niet gebeurd. Sterker nog, uit onderzoek naar het effect van FFP blijkt dat de verschillen tussen arme en rijke clubs sinds de invoering van de regeling zijn toegenomen.

Een verklaring kan worden gevonden in het feit dat de financiële huishouding op clubniveau in balans moet zijn. De regeling geeft clubs die grote inkomsten genieten de ruimte om veel geld uit te geven, terwijl clubs met lagere inkomsten beperkt worden in hun budget. Op deze manier is het voor clubs die de financiële boot hebben gemist schier onmogelijk om de kloof naar de Europese top structureel te dichten.

Moneyball

De commerciële waarde van de Champions League als geheel is sinds de eeuwwisseling sterk toegenomen. Dit is met name zichtbaar rondom televisiegelden, sponsoring en merchandising. Hoewel UEFA zal betogen dat dit de resultante is van een sterk deelnemersveld, laat onderzoek zien dat waarde van sport bepaald wordt door spanning. En spanning draait niet alleen om klinkende namen, dat toonde Ajax wel aan toen het vorig jaar als underdog bijna de finale haalde.

Een significant deel van de genoemde commerciële waarde wordt in de vorm van prijzengeld uitgekeerd aan de deelnemers aan de competitie. Het is een belangrijke bron van inkomsten voor de clubs. In de verdeling van het prijzengeld worden prestaties uit het recente verleden meegewogen, zodat eenmalig succes maar karig wordt beloond. En dat is in het nadeel van kleinere clubs, die jaarlijks moeten strijden om het hoofdtoernooi te halen.

Alle voor- en nadelen afwegend, is de huidige opzet van de Champions League op alle fronten voordelig voor clubs uit grote competities. UEFA is nu aan zet! Een kentering kan alleen ontstaan als zij voetbal weer op nummer 1 zet. Het brengt de competitie nieuw elan, waarmee spanning en commerciële waarde op langere termijn gewaarborgd kan worden.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.