Enkele weken geleden mocht ik aanschuiven bij een informatief ontbijt voor het Amsterdamse MKB over de opkomende duurzaamheid-wet- en regelgeving en hoe zij zich als organisatie kunnen voorbereiden op deze nieuwe verplichting. Onder het genot van een sterke kop koffie werden de ondernemers geconfronteerd met de rapportageverplichtingen voor organisaties en de boodschap “liever gisteren dan vandaag”. Zoals elk mens op verandering reageert, was ook hier protest. Want waarom zou deze ondernemer zich voor het duurzaamheidskarretje laten spannen en de portemonnee moeten trekken voor duurzame investeringen, als de rest van de wereld doorgaat met uitstoten? Waarom zou de ondernemer willen inleveren op marge en winstgevendheid (onder de oude definitie, daar kom ik zo op terug) door te verduurzamen? Een van de ondernemers, zij het met enige aarzeling, erkende dat de organisatie onlangs had geïnvesteerd in duurzame machines. Deze openbaring leidde tot een welverdiend applaus van de partner van het accountantskantoor en markeerde een keerpunt. De sfeer veranderde. Ineens was duurzaamheid geen kostenpost meer, maar een slimme investering.

Bovenstaand voorbeeld illustreert voor mij twee dingen. Allereerst dat er een spanning bestaat tussen het goede doen en geld verdienen. Ten tweede, dat we leven in een periode van potentieel disruptieve veranderingen en dat de weerbarstige houding om winstgevend te zijn alsnog te verleidend is.

Duurzame groei: contradictio in terminis

Om de keuze tussen duurzaamheid of winst uit te sluiten, is het concept duurzame groei in het leven geroepen. Winst kan gerealiseerd worden terwijl de welvaart van mens en milieu ook groeit. Maar hoe kan het dat nog steeds 1 op de 10 mensen dagelijks met honger naar bed gaat[1]?

Duurzame groei is een van de belangrijkste doelstellingen van de Europese Unie[2]. “Meer doen met minder”, is volgens de Europese Unie de belangrijkste uitdaging voor producten en consumenten. Over het algemeen wordt er een causaal verband gezien tussen economische groei en het toenemen van de welvaart.  Maar causaliteit is geen correlatie.

Deze focus op groei en altijd meer willen is een dodelijke combinatie die resulteert in een onacceptabele ecologische voetprint. Het Europese beleid voor duurzame groei is een voedingsbodem voor een schizofrene houding jegens mens en milieu. Het huidige groei-paradigma is gebaseerd op een gebrekige en utopische aanname dat groei al het goede in het leven creëert, zoals levenskwaliteit en mogelijkheden, een visie die wordt gevoed uit de Keynesiaanse benadering van  de economie. Het probleem van onze welzijnsstaat is niet meer primair het probleem van de schaarste, maar van haar houdbaarheid. Groei kan niet het probleem en de oplossing tegelijk zijn.

Stop polarisatie

Open een willekeurig bestuursverslag en men zal daarin een mooi stuk proza over de triple bottom line van de organisatie aantreffen. De triple bottom line, bedacht in 1994, balanceert de verantwoordelijkheden van organisaties ten aanzien van het milieu, de maatschappij en de winstgevendheid uit. Dit concept polariseert echter de termen people, planet and profit. Profit is namelijk people en planet. Want hoe winstgevend is de oude definitie van profit nu echt? We hebben deze aarde in bruikleen van onze toekomstige generatie. Door profit los te zien van people en planet zadelen we anderen op met de kosten van klimaatverandering. Het project ClimateCost heeft berekend dat de kosten van klimaatverandering in Europa kunnen oplopen tot 4% van het BBP de komende 80 jaar. ClimateCost heeft geschat dat er in 2050 in Europa gemiddeld 345.000 mensen getroffen kunnen worden door overstromingen, met economische kosten van meer dan 100 miljard euro per jaar in 2080[3]. Ironisch genoeg, zal dit de macro-economische groei waar naar wordt gestreefd, teniet doen. De nieuwe definitie van winst zal derhalve een simpele rekensom moeten zijn en geen moreel ethische afweging.

In 1975 werd door Steven Sasson, een elektrotechnische ingenieur werkzaam bij Kodak, de digitale camera uitgevonden. Uit angst voor de ondergang van hun winstgevende uitvinding van het fotorolletje, besloot Kodak in te zetten op het verkopen van relatief goedkope fototoestellen waar dure fotorolletjes in moesten. De marktleider Kodak raakte achterop toen digitale fotografie een vlucht nam en Kodak kon bijna het faillissement aanvragen. Dit geldt ook voor duurzaamheid bij organisaties. Willen zij hun winstgevendheid op korte termijn blijven vasthouden door niet te investeren in een duurzame samenleving, dan zullen zij op lange termijn hier zelf de prijs voor moeten betalen.

Ego of eco?

Terug naar het ontbijt met de ondernemers. Na het applaus van de partner capituleerden de ondernemers. De spanning tussen de het goede doen en geld verdienen stond ineens minder strak. En dat is exact wat ik hoop dat de verplichting tot duurzaamheidsrapportage ons gaat brengen. Niet alleen transparantie, maar ook motivatie voor organisaties om beter te doen. Er is een hoop moed voor nodig om te kiezen voor de lange termijn, in plaats van je te laten verleiden tot de korte termijn winstgevendheid. Door de transparantie van duurzaamheidsverslaggeving zullen innovatie-ideeën worden gedeeld met elkaar. Om impact te maken moeten we delen, de first move advantage is namelijk gelimiteerd. Een bedrijfsvoering die streeft naar profit voor people en planet dient niet langer te worden beschouwd als louter moreel-ethisch waarbij men probeert “het goede te doen”. Een organisatie die streeft naar profit voor people en planet is een hele slimme organisatie.

Want, beste CFOs, CEOs, en ondernemers, apres vous, il n’y  a pas le deluge[4]. Een winst die parasiteert op people en planet is niet meer van deze tijd.

Lotte van Mierlo behaalde in 2022 de Bachelor of Science in Accountancy en studeert nu in de Master. Ze werkt als ESG reporting specialist bij PostNL.

[1] Duggal, H., & Ali, M. (2023, May 28). Why do more than 800 million people live in hunger? Infographic News | Al Jazeera.

[2] https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/77/duurzame-consumptie-en-productie

[3] COACCH (2018). The Economic Cost of Climate Change in Europe: Synthesis Report on State of Knowledge and Key Research Gaps. Policy brief by the COACCH project. Editors:Paul Watkiss, Jenny Troeltzsch, Katriona McGlade. Published May , 2018.

[4] Vertaling Nederlands: “na ons de zondvloed”. Het is een uitdrukking die toegeschreven wordt aan de maîtresse van koning Lodewijk XV van Frankrijk, Madame de Pompadour. De zin verwijst naar de Bijbelse zondvloed en impliceert dat wat er na ons gebeurt, niet meer uitmaakt.