De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Jaco de Vos. Hij behaalde de Post-Master Accountancy aan Nyenrode en is daar nu scriptiebegeleider in de Bachelor Accountancy. Hij werkt bij Van Ree Accountants en start in januari met de studie IT-auditing aan de Erasmus Universiteit.

Partner involvement: a liability or an asset?

In de zomer voeren wij vaak controles uit van organisaties in het mkb die de controle over het algemeen niet van groot belang vinden. Verschijnselen die hier vaak aan verwant zijn, zijn een gebrekkige aanlevering van informatie, lange doorlooptijden, niet-goedkeurende verklaringen en beperkte communicatie met de klant waarbij de communicatie ook nog eens voornamelijk wordt beperkt tot de communicatie tussen de partner en de klant. Los van de vraag of dit wenselijk is, is dit een goed voorbeeld van een controle waarbij de partner in hoge mate betrokken is.

De laatste tijd is de partnerbetrokkenheid regelmatig in het nieuws geweest, met name in het kader van de rapporten van de Monitoring Commissie Accountancy en de Commissie Toekomst Accountancy welke dienen om de controlekwaliteit verder te verbeteren. De strekking van deze rapporten ten aanzien van partnerbetrokkenheid is dat partnerbetrokkenheid een positieve invloed heeft op controlekwaliteit, hoewel ook een kanttekening wordt gemaakt over het huidige partnermodel. In dit artikel wil ik verder ingaan op de rol van de partner in relatie tot de controlekwaliteit inclusief mogelijke oplossingen.

Het huidige partnermodel

Allereerst is het belangrijk om scheiding aan te brengen tussen de begrippen partner en tekenend accountant. Een tekenend accountant is niet altijd een partner, maar een partner is vrijwel altijd wel een tekenend accountant. Een partner is daarnaast ook mede-eigenaar van het accountantskantoor; het zogenoemde partnermodel. Dit model kent zowel nadelen als voordelen; een voordeel is bijvoorbeeld de beperkte agencykosten, een nadeel is dat partners verschillende belangen hebben (bijvoorbeeld het publiek en commercieel belang). Het partnermodel kan hierdoor ongewenste prikkels met zich meebrengen. In de volgende paragraaf werk ik dit verder uit.

De rol van de partner

In de tabel hieronder zijn globaal de belangrijkste personen op een controleopdracht, waarbij een partner betrokken is, weergegeven inclusief hun plaats in de organisatie, mogelijke bedreigingen van de beginselen en de invloed op controlekwaliteit. Onder ‘beginselen’ versta ik de fundamentele beginselen vanuit de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA) en daarnaast de onafhankelijkheid zoals opgenomen in de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO). De bedreiging van de beginselen zal bij de partner naar verwachting het hoogst zijn, met name vanuit economische prikkels, maar anderzijds ook vanuit bijvoorbeeld het klantcontact. Bij ‘invloed op controlekwaliteit’ gaat het om zaken op persoonsniveau direct gerelateerd aan de controleopdracht zoals betrokkenheid (uren) en kennis (klantspecifieke kennis, maar ook branche- en taakspecifieke kennis). Afhankelijk van de teamopbouw zou ook de controleleider de grootste invloed op controlekwaliteit kunnen hebben. Ik heb echter voor de partner gekozen die de meeste invloed heeft op controlekwaliteit doordat de partner ook het hoogst staat in de hiërarchie en uiteindelijk ook de beslissingen neemt.

Het negatieve effect van het partnermodel (onafhankelijkheid)

In bovenstaande tabel kan je zien dat de partner naar verwachting de grootste invloed op controlekwaliteit heeft, maar anderzijds ook de grootste kans op bedreiging van de beginselen. Daarnaast staat de partner ook het hoogst in de hiërarchie. Wanneer de partner dus een onjuiste beslissing neemt, bewust dan wel onbewust, heeft dit grote invloed op de controlekwaliteit, mede ook doordat de beslissing invloed heeft op beslissingen en werkzaamheden van teamleden die lager in de hiërarchie staan. Deze situatie is onwenselijk en het is dan ook niet vreemd dat over deze situatie diverse rapporten zijn verschenen inclusief mogelijke oplossingsrichtingen.

Wat nu?

Een vaak aangedragen oplossing is het zogenoemde corporate model. In het kort houdt dit in dat zeggenschap en eigendom meer gescheiden worden. Bij deze oplossing is het echter niet direct helder welke varianten er binnen dit model zijn, hoe dit dan moet worden vormgegeven en welke voor- en nadelen deze opties dan hebben. Kijkend naar het belangrijkste kenmerk (scheiding eigendom en zeggenschap) van het corporate model heb je naar mijn mening een aantal varianten:

• Tekenend accountants mogen wel aandeelhouder (partner) worden, maar mogen niet in het bestuur zitten;
• Tekenend accountants mogen wel in het bestuur zitten, maar geen aandeelhouder (partner) zijn;
• Tekenend accountants mogen zowel niet in het bestuur zitten als aandeelhouder zijn.

Naast het corporate model bestaat ook de mogelijkheid om extra waarborgen in het huidige partnermodel toe te voegen, zoals het instellen van een toezichthoudend orgaan. Ook andere modellen zoals audit only, joint audit, in overheidsdienst en het werken met een intermediair zouden oplossingen kunnen zijn.

Persoonlijk heb ik nog niet direct een voorkeur voor een bepaalde optie, mede ook omdat deze opties nog niet goed onderzocht en uitgewerkt zijn. Ik roep daarom de relevante instanties op om deze opties verder te onderzoeken. Dat er iets moet veranderen, lijkt mij helder. Dat er iets gaat veranderen, is waarschijnlijk. Maar het hoe en wat is vooralsnog onzeker. Duidelijk lijkt mij dat de dat de negatieve effecten van partnerbetrokkenheid geminimaliseerd moeten worden; alleen zo kan partnerbetrokkenheid een asset zijn, in wezen en in schijn.

Bronnen

Autoriteit Financiële markten (AFM). (2018). Kwetsbaarheden in de structuur van de accountancysector.

Commissie Toekomst Accountancysector. (2020). Vertrouwen op controle.

Monitoring Commissie Accountancy. (2020). Spiegel voor de accountancysector.

Stuurgroep Publiek Belang. (2017). Structuurmodellen accountancy.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.