Heb je wel eens een korte nacht gehad, waardoor je moeilijk uit bed kwam? Dat je met wallen onder je ogen achter de laptop ging zitten en de middag moeilijk doorkwam? Slaap is belangrijk, dat is algemeen bekend. Begrijpen we echter ook hoe belangrijk het is, en leven we daarnaar? Toen ik een tijd geleden met werk een groepssessie had over slaap, werd de vraag gesteld: hoeveel slapen jullie eigenlijk elke nacht? De meeste handen gingen de lucht in bij zeven uur, een paar bij zes of acht, een enkeling bij vijf. Je weet niet of iedereen eerlijk was, maar zelfs als dat zo is, heeft een groot deel van deze groep een slaaptekort. Het directe resultaat is dat onze prestaties afnemen, wat de kwaliteit van onze controlewerkzaamheden beïnvloedt. Daarom is slaapkwaliteit de Audit Quality Indicator die je niet zo maar kan meten, maar die wel van invloed is.

Veel mensen hebben een slaaptekort, want dit ontstaat wanneer we korter slapen dan nodig om vijf slaapcycli van ongeveer anderhalf uur te hebben. In het boek “Why We Sleep” beschrijft Matthew Walker acht uur slaap daarom als een ondergrens. Bij zeven uur slaap neemt je reactiesnelheid al af [1], zoals in onderstaande afbeelding te zien is. Deelnemers aan een onderzoek werden ingedeeld in vier groepen: 3, 5, 7 of 9 uur slapen per dag. Om de impact hiervan te kunnen meten, moesten de deelnemers simpelweg op een knop drukken zodra een teken in beeld kwam. Op dag 1 (dag B) hadden alle deelnemers ongeveer dezelfde reactiesnelheid, maar na een aantal dagen nam de reactiesnelheid van alle deelnemers met 7 uur slaap of minder sterk af. Zelfs na een paar ‘herstelnachten’ (dag R1-R3) bleef dit verschil bestaan.

Hoewel slaapinstituten meestal zeven tot negen uur slaap aanbevelen, blijkt uit onderzoek dat je dus beter meer dan het minimale kan doen. Daar komt bij dat je eerder in de nacht meer diepe slaap hebt en later meer REM-slaap. Beide heb je hard nodig, dus laat naar bed gaan en vroeg opstaan hebben allebei nadelige effecten.

De negatieve impact van een slaaptekort is stevig, zowel op korte termijn als lange termijn. Je ervaart de nadelen zelf al deels, omdat je je moe en minder geconcentreerd voelt. Ik zeg deels, omdat deelnemers aan slaaponderzoeken hun prestaties vaak overschatten. Je hebt dus niet volledig door in hoeverre het slaaptekort je prestaties beïnvloedt. Op korte termijn raakt het je cognitieve prestaties, zoals concentratie, rationeel denken, en creativiteit. Je zal nieuwe informatie en vaardigheden ook minder goed leren. Bovendien herinner je je die na het leren minder goed. Op lange termijn nemen de kansen op hart- en vaatziekten, kanker en dementie ook nog eens fors toe. Binnen ons beroep kan je dan ook denken aan vermoeidheid en burnouts. Voor verdere verdieping verwijs ik naar de wetenschappelijke literatuur over slaap [2].

De genoemde kortetermijneffecten zijn naar mijn mening de boosdoener als het gaat om de kwaliteit van ons werk en dat begint al bij de basis. Zo is een professioneel-kritische instelling erg belangrijk om indicaties van fouten of fraude te kunnen ontdekken. Deze houding, die per definitie vereist dat je alert bent, wordt in duur en diepgang bemoeilijkt door een tekort aan slaap. Daarnaast wordt veel professionele oordeelsvorming van je gevraagd – een opgebouwde expertise bestaande uit training, kennis en ervaring. Naarmate je minder slaapt, onthoud je die trainingen, regelgeving en werkervaringen minder goed. Hoe je dat toepast in de praktijk lijdt er dus ook onder. Beide beginselen van de controle hangen al met al sterk af van de kwaliteit van je nachtrust.

Ook bij specifieke controlewerkzaamheden zijn effecten te verwachten. Bij het uitvoeren van een risicoanalyse neem je veel informatie en data door die in samenhang kan wijzen op het bestaan van (fraude)risicofactoren. De creativiteit die je nodig hebt om patronen daarin te herkennen en verbanden te leggen, wordt versterkt door je hoeveelheid REM-slaap.

Daarnaast voer je intern en met klanten veel gesprekken en discussies, bijvoorbeeld over controleverschillen waar onenigheid over bestaat. Als je door minder slaap minder rationeel kan denken, wordt het lastiger om in die discussies je emoties erbuiten te houden. Dit gaat ten koste van de inhoud en de efficiëntie van het gesprek.

Twee paar ogen zien daarbij niet altijd meer dan één. Hoewel er bij controlewerkzaamheden namelijk altijd een beoordeling van het werk door een ander plaatsvindt, oftewel een review, zijn het uiteindelijk maar een paar mensen die álle informatie doornemen. Die review is daarnaast geen garantie tegen fouten, zeker niet als de reviewer zelf ook niet genoeg slaapt. Alleen computerprogramma’s zijn immuun voor het slaapprobleem!

Dan is er nog busy season. De grootste afname in slaap en dus kwaliteit vindt plaats in een erg belangrijke periode. Het toppunt van de tijdsdruk die de Kwartiermakers nog steeds terugzien in de sector [3] is in deze periode te verwachten, versterkt door tegenvallers en deadlines. Daar komt bij dat een aantal collega’s studie hebben in deze periode. Het lijkt mij dus een redelijke voorspelling dat het aantal uren slaap een duik neemt in busy season, met alle gevolgen van dien, terwijl dit een cruciale fase voor de controle is. Zelf heb ik wel eens geprobeerd een paar weken in januari zes uur te slapen, maar toen merkte ik dat mijn vermoeidheid steeds groter werd. Al met al is er dus een dilemma: hoe drukker je het hebt, hoe meer tijd je juist moet nemen voor een goede nachtrust.

Voldoende slaap kan de genoemde problemen helpen voorkomen. Het is uiteraard wel al moeilijk om een goede werk-privébalans te onderhouden, laat staan voldoende slapen. Daarom heb ik in de voetnoten enkele tips van wetenschappers opgenomen [4]. Verder hoop ik dat er meer aandacht komt voor slaap en vitaliteit omdat je daarmee een betere balans krijgt tussen de kwantiteit en kwaliteit van het werk dat je levert. Op individueel en teamniveau heeft die balans echt impact op de kwaliteit van de controle en dat maakt het een onzichtbare, maar niet te vergeten Audit Quality Indicator.

Willen we een lerend beroep zijn, dan moeten we omstandigheden krijgen en creëren waarin we goed kunnen leren, onthouden en herinneren. Willen we een hoge(re) kwaliteit leveren, dan moeten we onszelf de nachtrust geven om van onze inspanningen te herstellen en gezond te blijven. Op The Accountables worden vaker artikelen geplaatst over vitaliteit, bijvoorbeeld over fysieke en mentale gezondheid. Dat is een erg goede zaak, dus laten we daar vooral kennis en informatie over blijven delen. Als we maar acht uur slapen, want dan onthouden we het ook.

[1] Belenky et al. (2003). Patterns of performance degradation and restoration during sleep restriction and subsequent recovery: a sleep dose-response study. Journal of Sleep Research, 12(1), 1-12.

[2] Zie bijvoorbeeld https://academic.oup.com/sleep, het onderzoek van Eve Van Cauter over de relatie tussen slaap en (on)gezond eten of het onderzoek van Michael Irwin naar de relatie tussen slaap en ziektebestrijding in je lichaam.

[3] Tweede voortgangsrapportage Kwartiermakers Toekomst Accountancysector, 24 juni 2021.  https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/06/24/tweede-voortgangsrapportage-kwartiermakers-toekomst-accountancysector

[4] Slaaptips uit “Why We Sleep” en van andere wetenschappers. Mijn advies was zou zijn om er met één te beginnen en dan, zodra dat in je routine zit, een volgende stap te nemen.

• Zoek een ontspannende activiteit uit voor het slapengaan en maak dat onderdeel van je routine. (In mijn geval: minstens een [half] uur lezen).
• Probeer telefoons en andere schermen op tijd weg te leggen (gaat goed samen met een [half] uur lezen).
• Vermijd (power) naps na 15:00.
• Vermijd cafeïne na 15:00, of drink zelfs je laatste kopje koffie (of groene thee) om 12:00. Het heeft namelijk een halveringstijd van 4-6 uur. Als je beter slaapt, heb je dat spul ook minder nodig! Let op, het zit ook in sommige thee, chocola en sommige frisdrank.
• Door alcohol slaap je minder diep, dus dat kan je het beste vermijden doordeweeks.
• Niet te veel eten of drinken ’s avonds (vanaf 2-3 uur voordat je gaat slapen). Van veel drinken word je wakker om naar het toilet te gaan, van veel eten komt je lichaam minder tot rust.
• Vermijd fysieke inspanning/sport vanaf 2-3 uur voordat je gaat slapen (voor zover mogelijk).