De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. Op vrijdag 2 oktober wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag staat de opinie van Max Struijlaart gepland over de valkuilen van het thuiswerken voor de externe accountant. Max behaalde in 2019 de Master en in 2020 de Post-Master Accountancy aan Nyenrode. Hij is Senior Associate bij PwC en start in het najaar van 2020 als scriptiebegeleider bij de Master Accountancy van Nyenrode.

Thuiswerken: de volgende valkuil voor de externe accountant

Verloren kijkt Sebastiaan naar zijn scherm. Hij beseft dat het verschil wat hij berekend heeft niet vanzelf gaat verdwijnen, maar weet ook niet wat hij nu moet doen. Sebastiaan zucht en kijkt nogmaals naar zijn scherm. Het controleren van het kasstroomoverzicht zou een simpel klusje moeten zijn. Daarom heeft hij, met zijn enkele maanden ervaring, deze taak ook toebedeeld gekregen. Sebastiaan kijkt naar de tijd en realiseert zich dat hij al een kwartier oeverloos naar dit verschil zit te staren. Links van het toetsenbord ziet hij zijn iPhone liggen. Ik moet Julia bellen, denkt Sebastiaan. Maar Julia is altijd zo druk, ze zit vast helemaal niet te wachten op mijn domme vragen. Weer zucht Sebastiaan. Hij begrijpt weinig van zijn taken. Eigenlijk wil hij nog maar één ding, en dat is dat dit verschil verdwijnt. Intussen zijn er al twintig minuten verstreken. Sebastiaan besluit dat het tijd is voor actie. Om Julia zo min mogelijk te storen stuurt hij haar een berichtje. Even later reageert Julia met: “Je moet de overlopende post erbij optellen, dan sluit het aan.” Sebastiaan is opgelucht. Dat hij geen idee heeft waarom hij rekening moest houden met de overlopende post, neemt hij voor lief.

Intussen zijn we gewend geraakt aan het thuiswerken. Ik pleit er echter voor dat we van thuiswerken niet de norm maken. Om me heen hoor ik steeds vaker de voordelen van thuiswerken benoemd worden. We hoeven niet met een ochtendhumeur aan te sluiten in de file en we kunnen ons beter focussen, doordat we minder contact hebben met teamgenoten. Ook zijn we vrijer om onze werktijden te bepalen, hoeven we ons niet formeel te kleden en staan we in de ochtend korter voor de spiegel. Vooral voor ervaren teamleden, die zelfstandig kunnen werken, valt het thuiswerken in de smaak. Ik ben daarom bang dat thuiswerken, ook wanneer het weer mogelijk is om met het team bij de klant te zitten, de norm zal blijven. Uit een rondvraag bij 25 accountantskantoren bleek dat men het inderdaad ziet zitten om wekelijks een of twee dagen thuis te blijven werken na het coronatijdperk.[i] Hiermee zie ik dat de norm begint te verschuiven.

Ik denk dat we niet moeten onderschatten hoeveel hoger de communicatiedrempel is die starters zoals Sebastiaan bij het thuiswerken ervaren. Ze zijn nog voorzichtig aan het aftasten hoe ze zich binnen het accountantskantoor moeten gedragen en willen vooral niemand tot last zijn. Ook voelen ze veel weerstand bij het bellen, en al helemaal als het de klant betreft, omdat ze veel bellen nog niet gewend zijn. Daarnaast kunnen ervaren teamleden zoals Julia in de huidige situatie niet meer zelf besluiten hulp aan te bieden wanneer ze zien dat de starters al een tijdje moeilijk naar hun scherm staren. Ook kunnen ze in alle drukte eerder vergeten om soms contact te zoeken met starters wanneer deze niet fysiek naast ze zitten. Hierdoor is het lastiger voor ervaren teamleden om hun verantwoordelijkheid te nemen bij het coachen van starters.

Een hogere communicatiedrempel voor starters kan ervoor zorgen dat ze besluiten om iets opvallends, niet te melden bij teamleden, waardoor ze hun professioneel-kritische instelling niet omzetten in professioneel-kritisch handelen. Afname in communicatie zorgt er ook voor dat starters minder vaktechnische discussies met teamleden en de klant voeren, waardoor ze essentiële sociale vaardigheden minder goed ontwikkelen en daarmee minder professioneel-kritisch leren handelen.[ii] Daarnaast stellen ze minder vragen, die vooral nog praktisch van aard zijn, zoals die van Sebastiaan. Hierdoor kunnen ze hun werkzaamheden afronden, maar leren ze er weinig van. Ook krijgen ze minder kansen om te leren, omdat ervaren teamleden ze minder complexe werkzaamheden toevertrouwen, doordat het geven van coaching op afstand lastiger is. Ik hoor zelfs steeds vaker dat starters helemaal zonder werkzaamheden zitten. Dat starters voldoende leren is juist van groot belang om het kennisniveau binnen een accountantskantoor in stand te houden. Kennisoverdracht is immers erg belangrijk om te voorkomen dat kennis verdwijnt wanneer ervaren teamleden uit dienst gaan, wat onvermijdelijk is gezien de piramidestructuur van accountantskantoren.[iii] Als starters minder professioneel-kritisch handelen en kennis verdwijnt binnen accountantskantoren, dan zal dat leiden tot lagere controlekwaliteit.[iv] Dit vind ik zorgelijk, omdat controlekwaliteit de achilleshiel is van de accountant.

In de huidige situatie, waarin het coronavirus de wereld in zijn greep houdt, mogen we er dankbaar voor zijn dat we de luxe hebben dat thuiswerken een werkbaar alternatief is voor ons en blijkt het praktische voordelen te hebben. Ik vind het prima als we meer gaan thuiswerken op momenten dat dit kan, zoals wanneer er geen starters betrokken zijn bij de opdracht. Laten we de verleiding echter weerstaan om van thuiswerken de norm te maken en ook te gaan thuiswerken wanneer dat niet kan. Zo kunnen we voorkomen dat onze achilleshiel controlekwaliteit onnodige klappen krijgt. Hierbij richt ik me in het bijzonder tot de ervaren teamleden, voor wie thuiswerken het verleidelijkst is en die tegelijkertijd meebepalen of het team wel of niet thuiswerkt. Denk aan Sebastiaan, die oeverloos naar zijn scherm staart, en besef dat hij niet de enige is.

[i] Tijssen, P.A. (2020, 10 juni). Thuiswerken binnen de accountancy; de toekomst?

Geraadpleegd van https://www.groep88.nl/thuiswerken-binnen-accountancy-de-toekomst/

[ii] Nelson, M. W. (2009). A Model and Literature Review of Professional Skepticism in Auditing. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 1-34.

[iii] Hemminga, M. (2010, Oktober 1). Accountancy-werkgevers pompen personeel rond.
Geraadpleegd van Werf-en.nl: https://www.werf-en.nl/accountancy-werkgevers-pompen-personeel-rond/

[iv] Monitoring Commissie Accountancy. (2016). Veranderen in het Publiek Belang.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.