Disclamer: de resultaten in dit artikel zijn niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek

De impact van de coronamaatregelen

We zijn er ondertussen alweer bijna twee jaar aan gewend geraakt: thuiswerken, digitaal vergaderen en een nette kantooroutfit die zelden nog naar de stomerij hoeft. Want wie merkt het niet? De coronamaatregelen hebben ook een invloed op ons gedrag. Door het thuiswerken wordt er gemakkelijker omgegaan met de kledingstijl. Dat is logisch, want het voelt toch wel een beetje gek om jasje-dasje in je eigen woonkamer te zitten. Maar deze trend zet zich ook voort naar het kantoor. Wat vinden wij daar nou eigenlijk van? En zijn er verschillen op te merken op het gebied van leeftijd, functie of big4/non-big4? Om deze vragen te beantwoorden heb ik een enquête opgesteld die door ruim 60 medewerkers uit de sector is ingevuld. Dit is gedaan door medewerkers die minimaal twee jaar werkzaam zijn in ons prachtige vakgebied. In dit artikel neem ik jullie mee in de analyse van de verandering van de kledingstijl middels de resultaten van de enquête.

Enquête

In de enquête zijn een aantal stellingen aan bod gekomen waarop de respondenten hebben aangegeven in hoeverre zij het daarmee eens zijn. Een deel van die stellingen werd twee keer gesteld: in de situatie voorafgaand aan de eerste coronamaatregelen (pre-corona) en de huidige situatie (na de eerste coronamaatregelen; post-corona).

Merken we een verschil?

Allereerst is het natuurlijk de vraag in hoeverre we überhaupt een verschil merken. Ruim 78% van de respondenten geeft aan dat het hen opvalt dat er ‘soepeler’ wordt omgegaan met de kledingstijl. Iets meer dan de helft (56%) vindt ook dat het management de kledingstijl heeft aangepast en het merendeel (68%) geeft aan dat zij zelf ook wat milder hierin zijn geworden. 32% van de respondenten heeft hierop dus ‘Neutraal’ of ‘(Helemaal) niet mee eens’ geantwoord. Zij vinden dat zij hun kledingstijl niet hebben aangepast. Wat hierin opvalt, is dat zij allemaal 30 jaar of jonger zijn. Dit terwijl in totaal 19% van de respondenten ouder is dan 30 en die generatie(s) allemaal beamen dat hun kledingstijl is veranderd. In zijn algemeenheid kan worden geconcludeerd dat bij de meeste kantoren inderdaad sprake is van een versoepeling van de kledingstijl.

Dit wordt ook beschreven door een aantal respondenten. Er wordt vaak geschreven dat een T-shirt of trui met spijkerbroek en soms ook sneakers gebruikelijker is geworden. Zij vinden de kledingstijl meer casual dan pre-corona. Een respondent schrijft ook dat er voor haar gevoel sowieso al sprake was van een verandering van de kledingstijl. Zij merkt daarbij op dat het tegenovergestelde ook gaande is: een pak is steeds gangbaarder geworden in de vrije tijd. Toch is er ook een beduidend kleine groep respondenten (11%) die schrijft dat er bij hen op kantoor niks is veranderd. Zij geven aan dat de kledingstijl niet losser is geworden. Een enkeling voegt daar dan nog wel aan toe dat het bij hen voor de coronamaatregelen al normaal was om casual naar kantoor te komen. Van die respondenten die dit schrijft werkt de helft bij een klein accountantskantoor. Dit is weer de helft van alle respondenten die aangeven in dienst te zijn bij een klein kantoor. Wat ook maar een beperkt deel van de respondenten betreft (10%). Bij kleine accountantskantoren was er dus al een casual kledingstijl aanwezig pre-corona en wordt een verschil in de kledingstijl dus beperkt gevoeld.

In welke mate merken we een verschil?

Vervolgens is het dan de vraag in welke mate we een verschil in de kledingstijl ervaren. Dit heb ik in kaart gebracht door dezelfde stelling twee keer te vragen (pre- en post-corona). Bijna alle respondenten (90%) heeft aangegeven dat zij de kledingstijl op hun kantoor pre-corona als ‘netjes’ bestempelen. Dit terwijl in de situatie na de corona-uitbraak de minderheid van de respondenten (36%) vindt dat er sprake is van een nette kledingstijl. Daarin zijn alle reacties ‘Mee eens’ en ‘Helemaal mee eens’ meegenomen in deze vergelijking. Er is tussen deze twee gradaties ook nog een forse verschuiving waarbij vrijwel niemand meer ‘Helemaal mee eens’ heeft ingevuld (6% t.o.v. 30%).

Wat nog opvallend is om te benoemen, is dat 95% van de medewerkers die werkzaam is bij middelgrote accountantskantoren de kledingstijl pre-corona netjes vindt en post-corona 47%. Dit terwijl 89% van de big4-medewerkers hetzelfde antwoord gaven voor de situatie pre-corona en slechts 11% post-corona. De verhouding hiertussen is dus interessant. Naar mijn vermoeden zit dit in het feit dat de kledingstijl op middelgrote accountantskantoren al iets losser was dan bij de big4-kantoren. Hierdoor is er wel een verschil te merken in de kledingstijl, maar is het verschil minder groot dan bij big4-kantoren wordt ervaren. Hetzelfde schreef ik hierboven al over kleine accountantskantoren. Daar wordt door sommigen zelfs helemaal geen verschil ervaren.

Comfortabel in de eigen kleding

Wat ook opvalt is dat een grote groep van de respondenten (65%) aangeeft dat zij pre-corona (sociale) druk voelden om in een nette kledingstijl naar kantoor te gaan. Daarin zijn geen uitschieters te zien in leeftijd, functie of accountantskantoor. Dit is dus een breed gedragen gevoel binnen de sector. De coronamaatregelen hebben ertoe geleid dat post-corona nog maar 19% van de respondenten uit diezelfde groep deze sociale druk nog voelt.

Voor- en tegenstanders

De respondenten is ook gevraagd wat zij vinden van de verandering. Hierover zijn de meningen verdeeld. Er zijn zowel voorstanders als tegenstanders op de huidige ontwikkelingen. Die verschillen worden ook niet gekenmerkt door een bepaalde leeftijdsgroep, de omvang van het kantoor of de functie. Het overgrote deel die hier iets over schrijft is voorstander van de huidige stijl.

Voorstanders (39%) vinden dat het een goede ontwikkeling is dat de kledingstijl meer casual is geworden. Zij voelen zich nu comfortabeler in hun eigen kleding. Het verkleint de afstand tussen de accountant en de klant en maakt het contact op kantoor toegankelijker en vriendelijker. Daarnaast wordt dan vaak nog een verschil onderkend in de kledingstijl in verschillende situaties. Naar de klant is nette kleding wel gewenst, maar naar kantoor mag het wel wat losser, wordt er vaak geschreven. Een respondent merkt ook nog op dat het lastig is om “casual” te definiëren. Wat mag er dan wel en waar ligt die grens?

De tegenstanders (17%) vinden dat de ‘oude’ kledingstijl meer zijn charme had. Zij stellen dat formele kleding professioneler overkomt in ons vakgebied en dat je dan serieuzer genomen wordt. Het valt op dat er meer vrouwen dan mannen zijn die de huidige stijl niet steunen. Echter, zijn de tegenstanders wel verdeeld over wat dan wel een gangbare norm is. De een heeft er vrede mee als de sneakers, hoodies en truien uit het beeld verdwijnen en de ander wenst het liefst een compleet pak. Een gulle middenweg wordt daarbij ook vaak genoemd: “Polo’s, ‘plain’ truien, blouses, jurken, pantalons. Hoeft echt geen jasje te zijn maar wel enigszins zakelijk.”

Het overgrote deel van de respondenten kijkt positief naar de ontwikkeling van de kledingstijl, maar er zijn ook tegengeluiden. De visies lopen erg uiteen, waarbij een enkeling zelfs een oproep doet naar de terugkeer van de stropdas. Op de laatste stelling in de enquête is de versnipperde visie goed zichtbaar. Op de stelling “ik vind dat de kledingnorm die voor de coronacrisis gold weer terug mag komen” waren de reacties als volgt:

Er is geen enkele andere stelling in de enquête waarop zo vaak ‘Neutraal’ is gereageerd als op bovenstaande. Dat kan betekenen dat veel mensen er nog geen specifieke mening over hebben gevormd. Daarbij is ook te zien dat degenen die voorstander zijn van de oude kledingstijl stelliger van mening zijn, dan de tegenstanders: “Wat een ontzettend slechte ontwikkeling, ik hoef geen sneakers te zien op kantoor!!!”

Kunnen we straks weer vaker naar de stomerij?

Er kan dus worden geconcludeerd dat er sprake is van een algehele verandering van de kledingstijl in de sector. Echter, de mate waarin verschilt nogal tussen de kantoren. Kleinere en middelgrote kantoren ervaren dat de verandering beperkter is, vermoedelijk doordat daar al een meer informele kledingstijl gangbaar was. Voorstanders vinden dat de huidige stijl toegankelijker is en de afstand tot de klant verkleint. Tegenstanders missen de charme en stellen dat een accountant wel professioneel over moet komen. Daarnaast is opgemerkt dat een grote groep (sociale) druk voelt om aan de gangbare kledingnormen te voldoen en dat dit fors is afgenomen in de situatie post-corona. Tot slot valt het op dat er niet per se opvallende verschillen zijn in de functie of leeftijd. Wel blijkt dat vrouwen over het algemeen meer voorstander zijn van de oude norm.

Ik ben benieuwd wat er gebeurt als de wereld weer meer opent en we meer op bezoek mogen bij klanten. We zitten nog in de aftastfase. En zoals gesteld moet een grote groep nog een mening vormen. Wanneer de dagelijkse routine herpakt wordt, merken we vanzelf welke kledingstijl sociaal standhoudt en of het pak weer wat vaker naar de stomerij gebracht moet worden.