De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Candide Verbruggen. Zij is registeraccountant en in 2021 afgestudeerd aan Nyenrode. Ze werkt als Audit Transformation Manager bij Datasnipper.

Waarom een maximale urennorm in de accountancy een goed idee is

Graag neem ik je mee aan boord van het schip de Noordstroom. De Noordstroom is een schip dat diverse offshore-werkzaamheden uitvoert. De bemanning is vaak een aantal weken achter elkaar aan boord en de grenzen tussen werk en rust kunnen hierdoor vervagen. Op de Noordstroom gelden daarom strikte regels omtrent het aantal uren dat er gewerkt mag worden en het aantal rusturen. Deze regels bestaan om de veiligheid aan boord te garanderen.

Deze regels gelden niet alleen aan boord van de Noordstroom, maar aan boord van elk zeegaand schip ter wereld. De regels zijn opgenomen in de internationale Seafarers Training, Certification and Watchkeeping Code (STCW code). Om te waarborgen dat de regels worden nageleefd, worden er inspecties uitgevoerd aan boord. Ook in andere sectoren zijn regels omtrent rusturen niet onbekend, denk aan een rust- en rijtijdenregeling voor vrachtwagen- of buschauffeurs.

Toen ik kennis nam van de scherpe regels aan boord van de Noordstroom, vroeg ik mij af waarom er eigenlijk geen regels gelden voor accountants omtrent het maximaal aantal werkuren per dag. Werkdagen tussen de 10 en 14 uur zijn in het hoogseizoen geen uitzondering.

Waarom moet er ingegrepen worden?

Een veelgehoorde oplossing voor een te lange werkdag is het neerleggen van de verantwoordelijkheid voor het overwerken bij het individu: maak personeel weerbaarder. Menig accountant zal het met mij eens zijn dat dit slechts een pleister op de wonde is. Een weerbaar persoon die wél zijn grens aangeeft, zorgt er alleen maar voor dat de werkzaamheden onevenredig wordt (her)verdeeld onder de teamleden die dat niet doen. De oorzaak van het probleem, teveel opdrachten bedienen met te weinig mensen, wordt hiermee niet aangepakt.

Waarom er een maximale urennorm moet worden toegepast in de accountancy

Een urennorm in de accountancy zou een oplossing kunnen zijn voor bovengenoemd probleem. Ik neem je graag mee in de drie belangrijkste argumenten.

Ten eerste is aangetoond dat je na een lange werkdag meer fouten gaat maken. Uit het onderzoek van Pencavel (2015) blijkt bijvoorbeeld dat de hoeveelheid fouten significant toeneemt na een werkdag van 10 uur. Ga dit ook maar eens bij jezelf na: ben jij om 9 uur ’s avonds nog even scherp als om 9 uur ’s ochtends? Afnemende scherpte kan er toe leiden dat accountants bijvoorbeeld minder alert zijn op fraude indicatoren.

Ten tweede neemt de productiviteit na een lange werkdag af. Voornamelijk in het hoogseizoen probeert de accountant het niet afgekregen werk in de avond in te halen. Wetenschappers en focus-experts zijn van mening dat dit geen effectieve werkwijze is. Tigchelaar en De Bos (2019) wijden hier over uit in hun boek “Focus aan/uit” en doen verslag van een experiment. Twee groepen mensen kregen een takenlijst met taken die zij gedurende één week moesten afwerken. De eerste groep had een werkweek van 40 uur en de tweede groep een werkweek van 60 uur. Je ziet het misschien al aan komen, de groep die 60 uur werkte had aan het einde van de week minder taken afgemaakt dan de groep die 40 uur werkte. Na ongeveer 8 uur, gaan de extra uren die je maakt ten koste van de productiviteit van de volgende werkdag. Dit verklaart ook waarom de groep met een werkweek van 60 uur, minder taken af had aan het einde van de week. Het is dus een illusie om een berg werk weg te werken met overwerken, omdat dit uiteindelijk ten koste gaat van de productiviteit en nauwkeurigheid.

Ten derde kan het maken van teveel uren ervoor zorgen dat het werkplezier afneemt. De aantrekkelijkheid van de sector lijdt onder de lange werkdagen. Dit kan enerzijds leiden tot een minder kritische houding. Anderzijds kan de afname van het werkplezier leiden tot een grote uitstroom van personeel uit de sector en daarmee samenhangende tekorten aan openbare accountants. Hoewel de achterliggende redenen voor een vertrek divers kunnen zijn, is het zonde dat talent de sector verlaat vanwege te lange werkdagen.

Uiteraard moet een overwerkavond af en toe ingepland kunnen worden. Accountants werken namelijk volgens een seizoenspatroon. Wat er echter nu aan de hand is, is dat dit patroon meerdere maanden achter elkaar aanhoudt. Volgens bovengenoemde argumenten kan dit leiden tot een lagere controlekwaliteit. De kwaliteit van de controle, is naar mijn mening, een voorwaarde voor onze relevantie als accountants. Ik vind dat wij daarom, ook al doen wij geen werk waarin een verkeerde beslissing kan leiden tot een levensbedreigende situatie, best kritisch op onszelf mogen zijn omtrent lange werkdagen en het effect hiervan op kwaliteit.

Een maximale urennorm in de praktijk

Toen ik een maximale urennorm voor het eerst voorlegde aan collega’s, was in eerste instantie de reactie: “Hoe kunnen wij onze opdrachten op tijd afkrijgen als er niet meer overgewerkt mag worden?” Ik snap deze reactie heel goed en de oplossing is simpeler dan die lijkt. Wanneer je nu al weet dat je een opdracht niet kunt afronden vóór de met de cliënt afgesproken deadline zonder over te werken, waarom plan je dan niet meer teamleden in? Het is aan het management van de accountantskantoren om ervoor te zorgen dat er dan ook voldoende collega’s beschikbaar zijn om de pieken op te kunnen vangen.

Ik ben ervan overtuigd dat er met een combinatie van een realistische planning en goed overleg met cliënten, een betere werk-privé-balans gerealiseerd kan worden. Door een urencriterium op te leggen, worden accountantskantoren verplicht om kritisch te kijken naar hun balans tussen opdrachten en medewerkers zodat ze hierin de juiste afwegingen kunnen maken.

Literatuurlijst

Pencavel, J. (2015). The productivity of working hours. The Economic Journal, 125(589), 2052-2076.

Tigchelaar, M., & de Bos, O. (2019). Focus AAN/UIT: Dicht de 4 concentratielekken en krijg meer gedaan in eenwereld vol afleiding. Spectrum.

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.