De Algemene Rekenkamer is een orgaan dat veelvuldig in het nieuws komt en een belangrijke bijdrage levert aan de maatschappij. De redactieleden van The Accountables wisten aan de start van hun professionele carrière in de accountancy nog niet dat er ook (register)accountants werken bij de Algemene Rekenkamer. Wat doen deze overheidsaccountants en hoe houdt dat verband met het openbare beroep? Mark en Seren van de redactie gingen in gesprek met Pieter Pronk (projectleider Financial Audit bij de Algemene Rekenkamer).

Hoe verliep jouw carrièrepad?

“Na het halen van mijn masterdiploma met specialisatie in Accounting, Auditing & Controlling aan de Erasmus Universiteit ben ik bij Deloitte gestart. Daar voerde ik controles uit bij gemeenten en woningcorporaties. Vanuit Deloitte werd ik ook ingezet om ondersteuning te bieden bij de interne auditdienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hierna heb ik de overstap gemaakt naar deze auditdienst en heb ik mijn RA-titel gehaald. Later zijn alle auditdiensten van ministeries samengevoegd in de Auditdienst Rijk. Daar heb ik ook met plezier gewerkt, voordat ik naar de Algemene Rekenkamer ben gegaan. Ik werk nu bijna vier jaar bij de Algemene Rekenkamer.

Wat de rijksoverheid doet, raakt uiteindelijk iedereen, in elke levensfase. Denk aan het onderwijs, de zorg, sociale zekerheid en werk. Er is logischerwijs ook veel geld mee gemoeid. Ook zie je dat in tijden van crisis de rol van de overheid extra van belang is. Denk aan de steun aan werkgevers door loonondersteuning via de NOW-regeling om personeel in dienst te kunnen houden nu de omzet door de coronacrisis tijdelijk lager is.

Vanuit de Algemene Rekenkamer kun je onderzoek doen of de rijksoverheid haar geld netjes volgens de relevante wet- en regelgeving, efficiënt en effectief uitgeeft. Daarbij is de Algemene Rekenkamer onafhankelijk en rapporteren we rechtstreeks aan het parlement. Dat maakt dat je als financial auditor in een unieke positie zit om relevant onderzoek te doen.”

De Algemene Rekenkamer rapporteert over de bedrijfsvoering en het beleid van de minister. Hoe doen jullie dat precies?

“De Algemene Rekenkamer is, zoals in de Grondwet vastgelegd, de onafhankelijke externe auditor van de rijksoverheid en rapporteert aan het parlement. De Auditdienst Rijk (ADR), waar Avinash Nandram eerder een artikel voor The Accountables over schreef, is de interne auditor. De ADR is organisatorisch onderdeel van het ministerie van Financiën en controleert ten behoeve van de ministers. Voor onze controle werken we intensief samen met de ADR.

De Algemene Rekenkamer controleert de rechtmatigheid[1], doelmatigheid[2] en doeltreffendheid van de ontvangsten en uitgaven van de rijksoverheid. Deze taak voor het Hoog College van Staat is in de wet vastgelegd. De Algemene Rekenkamer geeft als onafhankelijke externe auditor jaarlijks oordelen bij de financiële verantwoordingen van de ministers en het Rijk als geheel. De oordelen per ministerie omvatten ook de rechtmatigheid van de financiële transacties in het afgelopen begrotingsjaar. De financial audit maakt onderdeel uit van het verantwoordingsonderzoek dat op elke derde woensdag van mei aan de Tweede Kamer wordt aangeboden.

Het verantwoordingsonderzoek heeft ook betrekking op de kwaliteit van de bedrijfsvoering, de totstandkoming van informatie in de jaarverslagen van ministeries over het beleid en de effecten daarvan. Hierover rapporteren wij aan het parlement op Verantwoordingsdag, de derde woensdag in mei. Op basis van onze oordelen kan het parlement besluiten of het decharge verleent aan de ministers over het gevoerde financieel beheer.

Daarnaast rapporteren we gedurende het hele jaar via 20 tot 25 afzonderlijke doelmatigheidsonderzoeken, enkele tientallen brieven en diverse webdossiers aan het parlement, zodat Kamerleden kunnen bepalen of het beleid van een minister zinnig, zuinig en zorgvuldig is.”

Wat zijn de verschillen met het openbare accountantsberoep?

“Onze financiële oordelen wijken qua bewoordingen af van de standaardbewoordingen van controleverklaringen. We zijn immers geen accountantsorganisatie, maar als Hoog College van Staat de hoogste auditorganisatie voor de nationale overheid, waarbij we oordelen afgeven op basis van onze accountantswerkzaamheden. Deze oordelen omvatten de rechtmatigheid, de ordelijkheid en betrouwbaarheid van de financiële verantwoordingsinformatie.

De Algemene Rekenkamer voert haar financial audits zoveel mogelijk uit volgens de daarvoor ontwikkelde internationale principes en controlestandaarden voor rekenkamers (International Standards for Supreme Audit Institutions). Deze ISSAIs zijn gebaseerd op de International Standards on Auditing (ISAs). In die zin werken we als financial auditors bij de Algemene Rekenkamer zoveel mogelijk conform dezelfde standaarden als de auditors in de openbare controlepraktijk.”

Kun je een voorbeeld geven van een onderzoek van de Algemene Rekenkamer?

“We gaan na of belastinggeld naast zorgvuldig, ook zinnig en zuinig wordt besteed volgens het normenkader. Diverse onderzoeken richten zich daarop en leveren zeer relevante bevindingen op, waar de Kamer, ministers en uitvoeringsorganisaties goede lessen uit kunnen trekken. We werken altijd in teams, waarbij rekening wordt gehouden met de benodigde kennis en expertise. Zelf heb ik bijvoorbeeld meegewerkt aan een onderzoek naar de doelmatigheid bij de publieke omroep (Hilversum in Beeld, 10 december 2019). Daarbij heb ik gekeken naar de kosten die voor tv-programma’s worden gemaakt. Regelmatig kennen deze doelmatigheidsonderzoeken een financiële kant en kunnen we daar als financial auditors een goede bijdrage voor leveren. Het is daarnaast ook erg leuk om aan deze onderzoeken mee te doen omdat het je horizon verbreedt.”

Wat is de rol van de Algemene Rekenkamer tijdens de coronacrisis?

“Bij de Algemene Rekenkamer schrijf je de rapporten voor het parlement en voor het bredere publiek. Het afgelopen jaar kon bijvoorbeeld ons rapport over het verantwoordingsonderzoek bij het Ministerie van VWS rekenen op grote belangstelling, omdat in de coronacrisis niet alle uitgaven rechtmatig waren. Onze rapporten moeten daarom helder en toegankelijk zijn. Wat extra leuk is, is dat je soms ook gevraagd wordt om bevindingen toe te lichten aan vaste Kamercommissies of aan journalisten.”

Wat gebeurt er met jullie aanbevelingen?

“Met de aanbevelingen die de Algemene Rekenkamer meegeeft na onderzoek willen wij bijdragen aan het presteren en functioneren van de rijksoverheid en de daarmee verbonden organen, zoals bijvoorbeeld de Belastingdienst of UWV. Wat kan zinniger, zuiniger of zorgvuldiger? Jaarlijks doen wij ongeveer 100 aanbevelingen in onze doelmatigheidsonderzoeken. Daarnaast doen we aanbevelingen in onze verantwoordingsonderzoeken.

Sinds 2015 nemen ministers gemiddeld 62% van de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer ter harte. Daarnaast komt het voor dat de ministers geen toezegging doen, maar wel actie ondernemen. Uiteindelijk resulteert 72% van onze aanbevelingen in acties door de ministers. Ons werk doet ertoe, dat blijkt.”

[1] Een financiële transactie, zoals een uitgave, is rechtmatig als deze voldoet aan relevante Nederlandse en Europese regelgeving.

[2] Bij doelmatigheid gaan we na of de minister de juiste hoeveelheid geld inzet om de gewenste resultaten te behalen. Zijn er geen andere (goedkopere) manieren om hetzelfde te bereiken?