De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Jan Sinke. Hij behaalde in 2022 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode en studeert nu in de Post-Master. Hij is werkzaam in de controlepraktijk bij Van Ree Accountants.

Who are the captains on your ships?

Eén jaar had Wirecard nodig om van het Duitse beurslievelingetje het slechtste jongetje van de klas te worden. Wirecard, hoe zat dat ook alweer? Toen in 2019 de jaarrekening 2018 werd gepubliceerd, leek er bij Wirecard geen vuiltje aan de lucht. Echter, in de zomer van 2020 werd Wirecard failliet verklaard, nog geen anderhalf jaar later! Uitsluitend going concern-perspectief in de jaarrekening 2018, geen enkele winstwaarschuwing. Het eindresultaat? Eén bestuurder gearresteerd, een andere bestuurder ‘most wanted’ bij Interpol. Bovendien bent u als belegger enkele miljarden lichter.

De school als voorbeeld

Ik neem u even mee naar de basisschoolperiode. Op de basisschool werd ik als leerling beoordeeld op gedragsindicatoren, zoals inzet, werktempo en zelfstandigheid. De juffrouw maakte mijn gedrag meetbaar met de beoordeling die kon variëren van onvoldoende tot goed. Voor ouders gaf dit een goed beeld van hoe ik op school functioneerde. Vreemd dat op school een leerling op gedrag wordt beoordeeld, maar dat in het bedrijfsleven gedragsindicatoren van bestuurders veel minder belangrijk lijken. Het is tijd dat regelgevers  en toezichthouders het toelichten in de jaarrekening van één of meerdere gedragsindicatoren verplicht stellen. U als belegger moet ze daartoe motiveren.

Gedrag onvoldoende meetbaar

Gedragsindicatoren geven een beeld van hoe een organisatie omgaat met risico’s. Zo blijkt uit mijn afstudeeronderzoek dat er een positief verband is tussen menselijke factoren en de mate waarin een organisatie inspeelt op risico’s. Hoe een organisatie inspeelt op risico’s is bepalend voor de cijfermatige keuzes in de jaarrekening. Achteraf bleek dat Wirecard grote risico’s heeft genomen. Dit kwam tot uiting in de keuze om liquide middelen van ongeveer € 2 miljard op te nemen die feitelijk niet bleken te bestaan.

De vorm waarin gedragsindicatoren nu in jaarverslagen worden verwerkt, toont grote beperkingen. Tekstuele toelichting geeft te veel ruimte om ongewenst gedrag te verbloemen. Zelfs uit het 224 pagina’s tellend jaarverslag 2018 van Wirecard kon u niet opmaken dat u nog geen anderhalf jaar later de waarde van uw aandeel zou zien verdampen. Het blijkt dus dat lappen tekst in jaarverslagen u onvoldoende inzicht geven in gedrag. Daarom is het tijd dat u als belegger regelgevers motiveert om één of meerdere meetbare gedragsscores te ontwikkelen en hen vervolgens aanspoort dat deze verplicht in het jaarverslag worden opgenomen. Door menselijk gedrag te kwantificeren naar gedragsscores kan het gedrag van bestuurders van organisaties gemeten en vergeleken worden. Daardoor heeft u meer zicht op wat een organisatie echt waard is.

Leiderschapsscore als oplossing

Een voorbeeld van een gedragsscore is een leiderschapsscore waarbij op een schaal van 1 (geen leiderschap) tot 10 (goed leiderschap) het gedrag van bestuurders van een organisatie inzichtelijk kan worden gemaakt. Een leiderschapsscore is een indicator voor hoe een bestuur bijvoorbeeld omgaat met langetermijnwaardecreatie en klimaatrisico’s. Een dergelijke score kan worden gemeten op basis van een aantal aspecten. Hierbij valt te denken aan de mate waarin een bestuur opvolging geeft aan het geformuleerde beleid. Het meten van leiderschap kan bij een onafhankelijke derde liggen. Het kan ook door het bestuur zelf worden gedaan, maar dan is het belangrijk dat de accountant controleert of de leiderschapsscore representatief is voor de werkelijkheid. De accountant kan in de controleverklaring melding maken dat de leiderschapsscore geen strijdigheden bevat met de werkelijkheid. Dit is in lijn met wat de accountant momenteel al doet en levert dus geen extra werk op. Een accountant stelt nu bijvoorbeeld al vast in hoeverre bestuurders ‘tendentieus’ handelen.

Met gedragsscores in het jaarverslag laten organisaties dus zien wie ze daadwerkelijk zijn en waar ze daadwerkelijk staan. Een jaarverslag is eigenlijk net als een schoolrapport waaruit u als belegger kunt opmaken hoe uw organisatie in werkelijkheid heeft gepresteerd. Stel, u was leerkracht en de bestuurders van Wirecard waren uw leerlingen. Als u hun schoolrapport had moeten invullen, hoe had u hun gedrag dan beoordeeld? Als onvoldoende toch? Hoewel de financiële cijfers van 2018 goed leken, bleken deze cijfers echter niet te kloppen want er was één sluimerend kernprobleem: Hun gedrag[1] was niet om over naar huis te schrijven!

Het roer moet om

Het is dus tijd dat u regelgevers en toezichthouders gaat motiveren om te verplichten één of meerdere gedragsscores in het jaarverslag toe te lichten. Deze toelichting helpt om in de toekomst tijdiger onbehoorlijk bestuur te signaleren. Anders gezegd, gooi het roer om, neem het heft in eigen hand en weet wie de captains op uw ships zijn!

[1] https://www.managementtoday.co.uk/went-wrong-wirecard/reputation-matters/article/1688720 (geraadpleegd 18-6-2022)

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.