Stel de gemiddelde accountant in opleiding, zo aan het einde van de bacheloropleiding, de volgende drie vragen: (1) Wil je doorgaan met de Master? (2) Wil je daarna de RA titel halen? (3) Wil je daarna in de accountancy blijven? Op de eerste twee vragen zal het grootste gedeelte met een “ja” antwoorden. Op de laatste vraag nagenoeg iedere accountant in opleiding “nee”.

What on earth is happening?

Welke factoren zullen van mogelijke invloed zijn op de beschikbaarheid van kwaliteit leverende accountants in de nabije toekomst? In de praktijk dragen drie grotere thema’s bij aan de huidige situatie, samen te vatten onder compliance-angst, druk en verlies in aanzien van de auditor.

Problemen in de praktijk
Compliance-angst komt voort uit de kritiek geuit door de AFM. Die angst manifesteert zich in 90% documenteren en 10% controleren, waarbij nieuwe (interne) review-findings zich als modetrends uit Parijs verspreiden. Soms lijkt de reactie wel als die van de hysterische “Zalando Meisjes” om dossiers integraal met de nieuwste modetrends aan te kleden. Of dit überhaupt (inhoudelijke) kwaliteit oplevert is maar de vraag. Maken kleren de man? Professioneel scepticisme, de hoeksteen voor kwaliteit, vergt boven de regels staan en het grotere geheel zien. Bovendien is deze documentatie/compliance mindset geen werk dat academici aantrekt of vasthoudt.

Accountancy heeft daarbij te kampen met hoge druk: vooral werkdruk en budgetdruk. Het aantal burn-outs is er bovengemiddeld hoog, mede door de grotere hoeveelheid werk en door personeelstekorten. Busy season lijkt steeds langer en intensiever te worden. Daarbij zijn budgetten niet meegegroeid met de nieuwe vaktechnische vereisten. Accountants voelen, in het kader van promoties, nog altijd druk om door (senior) managers op overschrijdingen in budget afgerekend te worden. Druk stijgt, onrust onder jonge accountants nog meer.

Ten slotte is accountant zijn niet (meer) geassocieerd met trots. De jaarrekening, de core product van de accountant, is in relevantie afgenomen. Waarom nog informatie van een jaar geleden gebruiken als je informatie van een maand terug hebt? Cliënten zien geen toegevoegde waarde meer van de accountant, naast de handtekening onder de jaarrekening. Zoals ook blijkt uit het Accountables Interview met Hans van Slooten (de CFO van Randstad): “Meedenken in de business daar geloof ik niet in”. Het bestaansrecht van de accountant blijkt meer en meer alleen wettelijk te zijn.

De Paardenkoets en Auto
Een vraag die opkomt bij jonge accountants is: waar doe ik het voor? Waarom als een soort Sisyphos elk jaar weer de “jaarrekening” de berg optillen? Voor de bonus van de partner? Om een dossier te maken voor de AFM? Uit een Accountables Poll bleek dat het overgrote deel de accountancy gebruikt om uiteindelijk het bedrijfsleven in te springen. Partner worden is van een oude tijd. Accountancy biedt simpelweg een goede set aan starterskaarten in het pokerspel der arbeidsmarkt. Momenteel dus de kosten van angst, druk en beperkt nut accepteren om later de opbrengsten in het bedrijfsleven te genieten. Maar geldt dit nog? Met de ontwikkelingen in de Data Science is de verwachting dat de skills die accountants leren geautomatiseerd zullen zijn. Het zal mogelijk niet lang duren voordat de realisatie komt dat je beter autorijles kan nemen in Data Science, dan dat je leert de oude Paardenkoets te rijden.

Ik heb wel eens gehoord dat accountant het mooiste beroep ter wereld is. Dat is het ooit ongetwijfeld ook geweest. Regelgevers, universiteiten, beleidsmakers, accountantskantoren en beroepsorganisaties dienen er echter bij stil te staan dat accountancy toekomstperspectief en glans heeft verloren voor een twijfelende jonge generatie accountants, die al met één voet buiten de accountancy staat. Een citaat uit de serie The Newsroom lijkt hier op z’n plaats: “The first step in solving any problem, is recognizing there is one”.

Deze opinie is gebaseerd op het essay waarmee Alban Bastiaan MSc deelneemt aan de Nyenrode Essayprijs Accountancy 2016. Voor de Essayprijs zijn studenten genomineerd die een goed beoordeelde masterscriptie hebben geschreven met een onderwerp dat maatschappelijk interessant en relevant is. De Essayprijs zal worden uitgereikt op 20 september a.s.